การไหว้แม่ย่านาง เป็นประเพณีที่สืบทอดกันมายาวนานของชาวไทย โดยมีความเชื่อว่าแม่ย่านางเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ช่วยปกป้องคุ้มครองให้ผู้ขับขี่เดินทางปลอดภัยและแคล้วคลาดจากอันตราย
แม่ย่านางคือใคร
แม่ย่านาง มีพื้นฐานมาจากศาสนาผีซึ่งเป็นศาสนาพื้นเมืองดั้งเดิมของไทย แต่ก็ได้รับการเคารพนับถือยิ่งโดยเฉพาะในหมู่ชาวประมง ชาวประมงไทย และส่วนใหญ่แต่โบราณเชื่อว่า เรือประมงทุกลำมีแม่ย่านางเรือประทับอยู่ ปัจจุบัน ยังมีความเชื่อว่าแม่ย่านางสามารถสถิตอยู่ในรถยนต์ หรือเครื่องบินได้ด้วย
ส่วนอีกความเชื่อ แม่ย่านาง คือ หนึ่งในสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ทำหน้าที่ปกป้องคุ้มครองยานพาหนะ เดิมคือเจ้าแม่กวนอิมหรือที่ชาวจีนทะเลโพ้นเรียกว่า "เทพมาจู" ผู้ทำหน้าที่คุ้มครองการเดินเรือและเดินทะเลให้ปลอดภัย ซึ่งตามความเชื่อไทยโบราณเขื่อกันว่า ทุกอย่างล้วนมีเจ้าของและผู้ครอบครอง การกราบไหว้ก่อนการเดินทางไกล จึงเป็นเรื่องที่ถือว่าสำคัญ เมื่อโลกเปลี่ยนการเดินทางจากเรือมาสู่รถยนต์ การกราบไหว้แม่ย่านาง หรือเทพมาจู จึงกลายเป็นเรื่องที่หลายคนนิยมทำ จนกลายเป็นหนึ่งในการสืบสานประเพณี ความเชื่อให้คงอยู่
อย่างเช่นในวันตรุษจีนที่เรียกว่าถือปฏิบัติกันมาช้านาน นอกจากการไหว้เจ้า ไหว้สิ่งศักดิ์สิทธิ์แล้ว สิ่งที่หลายคนนิยมทำเพื่อความสบายใจนั่นก็คือ ไหว้รถตรุษจีนหรือไหว้แม่ย่านางรถสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำรถ เพราะรถยนต์ถือเป็นส่วนหนึ่งในการเดินทางในชีวิตประจำวัน เรียกว่าเป็นยานพาหนะในการใช้ประกอบอาชีพ ทำมาค้าขาย จึงเกิดเป็นธรรมเนียมการไหว้รถยนต์ ให้ไปเดินทางไปไหนมาไหนแคล้วคลาดปลอดภัย ค้าขายรุ่งเรือง
ไหว้แม่ย่านางช่วงไหน
โดยส่วนใหญ่มักทำพิธีไหว้แม่ย่านางช่วงเช้า ของเทศกาลประจำปีใหญ่ เช่น วันปีใหม่ วันตรุษจีน วันสงกรานต์ หรือทุกวันพระ ขึ้น 15 ค่ำ โดยเชื่อกันว่าการทำพิธีมงคลในช่วงเวลาดังกล่าว ถือเป็นการยึดการเสริมความดีในช่วงเดียวกันกับฤกษ์มงคล
การไหว้แม่ย่านาง ส่วนใหญ่นิยมทำเมื่อออกรถใหม่ แต่ไม่จำเป็นเสมอไป หลังจากการใช้งานไปสักพักแล้ว ก็สามารถกราบไหว้เป็นประจำได้ทุกปี เพื่อเสริมสิริมงคล ช่วงเพิ่มความสบายใจให้กับเจ้าของยานพาหนะได้เช่นกัน
ของไหว้แม่ย่านางรถ
กล้วย : การเรียกและกวักเอาสิ่งดีต่าง ๆ เข้ามาหาตัว
ทับทิม : ความเป็นมงคล ความสมบูรณ์พร้อมเหมือนผลทับทิมฅ
มะพร้าว : ความเพิ่มพูน มั่งมี สัญลักษณ์แห่งความบริสุทธิ์
ส้ม : ความมั่งคั่งและโชคลาภ สัญลักษณ์ของทองคำ ที่นำมาซึ่งความร่ำรวย รุ่งเรือง
แก้วมังกร แอปเปิล : ความเป็นสิริมงคลและขับไล่สิ่งชั่วร้ายต่าง ๆ ให้ห่างไกล
ขั้นตอนการไหว้แม่ย่านางรถ
คาถาบูชาแม่ย่านางรถ
ตั้งนะโม 3 จบ
นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ
นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ
นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ
บทสวดบูชาแม่ย่านาง
อิติ สุคะโต อาระหังพุธโท นโมพุทธายะ
ปัตถวีคงคา ภุมมะเทวา ขมามิหัง สุจิโต
พุทธัง แคล้วคลาด ธรรมมัง แคล้วคลาด สังฆัง แคล้วคลาด
คำถวายของไหว้แม่ย่านางรถ
ตั้งนะโม 3 จบ
นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ
นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ
นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ
คำกล่าวถวายของไหว้
สุทินนัง วัตถุทานัง อาสะวะ ขะยะวะหัง โหตุ
ทุติยัมปิ สุทินนัง วัตถุทานัง อาสะวะ ขะยาวะหัง โหตุ
ตะติยัม สุทินนัง วัตถุทานัง อาสะวะ ขะยาวะหัง โหตุ
ขอลูกถวายสิ่งของเหล่านี้แก่แม่ย่านางรถ ขอท่านจงรับซึ่งสิ่งของเหล่านี้ เพื่อประโยชน์และความสุขแก่ลูกหลานทั้งหลายเทอญ สาธุ
คำลาของไหว้แม่ย่านางรถ
ตั้งนะโม 3 จบ
นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ
นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ
นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ
คำกล่าวลาของไหว้
พุทธังลา ธัมมังลา สังฆังลา
ข้าพเจ้าขอลาสิ่งของเหล่านี้ เพื่อให้เป็นทานต่อไป เป็นยารักษาโรค อย่าให้เกิดโทษเลย เสสัง มังคะลา ยาจามะ
การกราบไหว้แม่ย่านางรถ เป็นความเชื่อของแต่ละคน บางคนไหว้ทุกครั้งก่อนเดินทางไกล หรือบางคนอาจใช้วิธีไหว้ตั้งแต่ครั้งแรกที่ออกรถ จะเหยียบมะนาวก่อนออกรถด้วยก็แล้วแต่ความเชื่อ การไหว้แม่ย่านางรถ ก็นิยมไหว้กันในเทศกาลต่างๆ อย่างปีใหม่ หรือตรุษจีน ก็ทำได้ตามความเชื่อและความสะดวกของแต่ละบุคคล ซึ่งเรื่องความเชื่อถือเป็นเรื่องสิทธิส่วนบุคคล ทำแล้วสบายใจ ไม่ละเมิดผู้ใด เป็นเรื่องที่ไม่มีผิดถูก อีกทั้งยังเป็นการเสริมสร้างกำลังใจให้กับเจ้าของรถคันนั้นๆ อีกด้วย