นิติเวชอึ้งโดน สตง.ถาม รู้ได้ไงศพที่ผ่าตายแล้ว? ไขเกณฑ์ยืนยันเสียชีวิต

แพทย์นิติเวช เผยประสบการณ์อึ้งเจอ สตง. ตั้งคำถาม รู้ได้ไงว่าศพที่ผ่าเสียชีวิตแล้ว "อมรินทร์ออนไลน์" พาไขคำตอบของคำถามสุดไวรัล แบบไหนเรียกตายในทางการแพทย์

สืบเนื่องจากโพสต์ของคุณหมอ นาวาอากาศตรี นพ.อรรถสิทธิ์ ดุลอำนวย แผนกนิติเวชศาสตร์ รพ.ภูมิพลอดุลยเดช ที่ออกมาแชร์ประสบการณ์เมื่อครั้งโดน สตง. ลงตรวจ เจอคำถามสุดอึ้ง "แล้วจะรู้ได้ไงคะ ว่าคนพวกนี้ตายจริง ?" ทำเอาคุณหมอลืมไม่ลงกับคำถามนี้ (โพสต์ต้นทาง คลิก)

จากการสืบค้นข้อมูลเบื้องต้น สามารถทราบได้ว่าแบบไหนเรียกว่าเสียชีวิตแล้ว มีวิธีการตรวจสอบและหลักเกณฑ์อย่างไรในการยืนยันการเสียชีวิต

สำหรับในกรณีของ แพทย์นิติเวช เจอ สตง. ตั้งคำถาม รู้ได้ไงว่าศพที่ผ่าเสียชีวิตแล้ว ?
โดยปกติของหลักปฏิบัติแล้ว แพทย์นิติเวชจะทำการชันสูตรศพที่ได้รับมา โดยศพที่ถูกส่งมาผ่าพิสูจน์ต้องเป็นบุคคลที่ได้รับการยืนยันว่าเสียชีวิตแล้วก่อนส่งไปที่สถาบันนิติเวช ซึ่งมีวิธีการตรวจสอบการเสียชีวิต ดังนี้

1. การยืนยันการเสียชีวิตเบื้องต้น

ก่อนที่ศพจะถูกส่งไปยังนิติเวช แพทย์ที่ทำหน้าที่ตรวจสอบศพ (เช่น แพทย์ฉุกเฉินหรือแพทย์ที่รับผิดชอบกรณีเสียชีวิตนอกโรงพยาบาล) จะต้องยืนยันการเสียชีวิตโดยดูจาก:

• ไม่มีสัญญาณชีพ เช่น หัวใจหยุดเต้น ไม่หายใจ

• รูม่านตาไม่ตอบสนอง ต่อแสง

• ไม่มีการตอบสนองต่อสิ่งเร้า เช่น เจ็บปวดหรือกระตุ้นทางประสาทสัมผัส

• ภาวะ Rigor Mortis (ศพแข็งตัว) และ Livor Mortis (ศพเขียว) ซึ่งบ่งบอกว่าเสียชีวิตมาแล้วระยะหนึ่ง

2. การตรวจสอบโดยแพทย์นิติเวช

เมื่อศพถูกส่งมาที่นิติเวช แพทย์จะตรวจสอบอีกครั้งเพื่อยืนยันว่าเป็นศพจริง ไม่ใช่บุคคลที่ยังมีชีวิต โดยหลักการตรวจสอบคือ

• ตรวจสอบภาวะ Postmortem Changes (การเปลี่ยนแปลงหลังการตาย) เช่น การแข็งตัวของศพ การเปลี่ยนสีของผิวหนัง

• ตรวจร่างกายและบันทึกข้อมูล เพื่อแยกแยะจากกรณีภาวะหมดสติที่อาจคล้ายกับการเสียชีวิต

• ในบางกรณีอาจใช้ EKG หรือ EEG เพื่อตรวจสอบว่ามีสัญญาณไฟฟ้าของหัวใจหรือสมองหรือไม่

3. การชันสูตรพลิกศพ

• หากมีข้อสงสัยเกี่ยวกับสาเหตุการตาย แพทย์จะทำการผ่าพิสูจน์เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง

• ถ้าพบอวัยวะสำคัญ เช่น สมองหรือหัวใจอยู่ในภาวะที่ไม่สามารถทำงานได้ ก็ยืนยันได้ว่าผู้ตายเสียชีวิตแน่นอน

กล่าวโดยสรุปก็คือ ก่อนที่ศพจะถูกส่งไปยังนิติเวช ต้องได้รับการยืนยันว่าเสียชีวิตแล้วจากแพทย์ที่มีอำนาจ และเมื่อนิติเวชรับศพมา ก็จะมีการตรวจสอบซ้ำเพื่อความแน่ใจ

หลักการยืนยันการเสียชีวิต

การยืนยันว่าบุคคลเสียชีวิตแล้วต้องอาศัยการตรวจสอบจากแพทย์หรือบุคลากรทางการแพทย์ โดยใช้หลักเกณฑ์ทางวิทยาศาสตร์ ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก คือ การเสียชีวิตทางระบบไหลเวียนโลหิตและการหายใจ และ การเสียชีวิตทางสมอง

1. การเสียชีวิตทางระบบไหลเวียนโลหิตและการหายใจ

เป็นการเสียชีวิตที่เกิดจากหัวใจหยุดเต้นและการหายใจหยุดลงถาวร โดยมีการตรวจสอบดังนี้

การตรวจร่างกายเพื่อยืนยันการเสียชีวิต

1.1 ไม่มีสัญญาณชีพ

• หัวใจหยุดเต้น : ตรวจโดยการคลำชีพจรที่หลอดเลือดแดงคาโรติด (Carotid Artery) หรือหลอดเลือดแดงเฟมอรัล (Femoral Artery)

• ไม่หายใจ : ตรวจโดยสังเกตการเคลื่อนไหวของทรวงอกหรือใช้เครื่องมือช่วย

1.2 ไม่มีการตอบสนองต่อสิ่งเร้า

• รูม่านตาขยายและไม่ตอบสนองต่อแสง

• ไม่ตอบสนองต่อการกระตุ้น เช่น การบีบเล็บหรือกดแนวคิ้ว

1.3 มีสัญญาณการเปลี่ยนแปลงหลังการตาย

• Rigor Mortis (ภาวะศพแข็ง) เกิดขึ้น 2-6 ชั่วโมงหลังเสียชีวิต

• Livor Mortis (รอยจ้ำเลือดศพ) ผิวหนังเปลี่ยนสีม่วงแดงจากการตกตะกอนของเลือด

• Algor Mortis (ภาวะอุณหภูมิศพลดลง) อุณหภูมิร่างกายลดลงจนเท่ากับอุณหภูมิสิ่งแวดล้อม

1.4 ใช้เครื่องมือช่วยตรวจ (ในบางกรณี)

• EKG (Electrocardiogram) เพื่อตรวจสอบคลื่นไฟฟ้าหัวใจ

• Doppler Ultrasound ตรวจสอบการไหลเวียนของเลือด

2. การเสียชีวิตทางสมอง

เป็นการตายที่สมองทั้งหมด (รวมก้านสมอง) หยุดทำงานถาวร แม้หัวใจยังเต้นอยู่จากการช่วยเหลือด้วยเครื่องช่วยหายใจ ซึ่งต้องได้รับการตรวจสอบอย่างละเอียดโดยแพทย์เฉพาะทาง

หลักเกณฑ์การตรวจสอบภาวะสมองตาย

2.1 ไม่ตอบสนองต่อสิ่งเร้าใดๆ

2.2 ไม่มีรีเฟล็กซ์ของก้านสมอง

• รูม่านตาไม่ตอบสนองต่อแสง

• ไม่มีรีเฟล็กซ์กระพริบตาเมื่อสัมผัสกระจกตา

• ไม่ตอบสนองเมื่อมีการกระตุ้นเจ็บปวด

2.3 ไม่สามารถหายใจเองได้

• ปิดเครื่องช่วยหายใจชั่วคราวเพื่อดูว่าผู้ป่วยพยายามหายใจเองหรือไม่

2.4 ยืนยันด้วยการตรวจทางเทคนิค (บางกรณี)

• EEG (Electroencephalogram) ตรวจคลื่นไฟฟ้าสมอง

• Cerebral Angiography ตรวจการไหลเวียนของเลือดไปยังสมอง

เมื่อกระบวนการตรวจสอบเกิดขึ้นอย่างครบถ้วน แพทย์จึงสามารถออกใบรับรองการเสียชีวิตอย่างเป็นทางการ