หลักเกณฑ์คัดกรองผู้ป่วย สีแดง-สีเขียว ไม่ใช่แค่สี แต่คือเรื่องชีวิต

เปิดหลักเกณฑ์ คัดกรองผู้ป่วย คัดแยกผู้ป่วยวิฤต ผู้ป่วยทั่วไป "สี" สัญลักษณ์ความเร่งด่วนในการรักษา อาการแบบไหนต้องรักษาด่วน แบบไหนรอได้

การคัดแยกผู้ป่วย (Triage) เป็นกระบวนการสำคัญในระบบบริการสุขภาพ โดยเฉพาะใน แผนกฉุกเฉิน (Emergency Department) หรือสถานการณ์ภัยพิบัติ ที่มีผู้ป่วยจำนวนมากในเวลาเดียวกัน

การคัดแยกมีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินความรุนแรงของอาการ และจัดลำดับการดูแลรักษาให้เหมาะสม เพื่อให้ทรัพยากรทางการแพทย์ที่มีจำกัดถูกใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด

ระบบการคัดแยกผู้ป่วยมีกี่ประเภท ?

ระบบการคัดแยกผู้ป่วยที่ใช้ทั่วไปในประเทศไทยและสากลนิยมใช้ 5 ระดับความเร่งด่วน (Five-Level Triage System) ซึ่งจัดแบ่งตามความรุนแรงของอาการดังนี้

1. สีแดง

ประเภท : ผู้ป่วยฉุกเฉินวิกฤต

ความเร่งด่วน : อันตรายถึงชีวิต ต้องได้รับการช่วยเหลือทันที

ลักษณะอาการ :

• หมดสติไม่รู้สึกตัว

• การหายใจล้มเหลว

• หัวใจหยุดเต้น

• มีบาดแผลฉกรรจ์ เลือดออกมากควบคุมไม่ได้

• ชักอย่างต่อเนื่อง

• ภาวะช็อก

• แพ้อย่างรุนแรง

2. สีชมพู

ประเภท : ผู้ป่วยฉุกเฉินหนัก

ความเร่งด่วน : ตรวจหลังสีแดงหรือภายใน 10 นาที

ลักษณะอาการ :

• เจ็บหน้าอกเฉียบพลัน

• อ่อนแรงครึ่งซีกเฉียบพลัน

• มีอาการสับสนหรือซึมลงกว่าปกติ

• งูพิษกัด

• กินสารพิษ

3. สีเหลือง

ประเภท : ผู้ป่วยฉุกเฉินเร่งด่วน

ความเร่งด่วน : ตรวจหลังสีชมชูหรือภายใน 30 นาที

ลักษณะอาการ :

• ไส้ติ่งอักเสบเฉียบพลัน

• แผลฉีกขาดขนาดใหญ่

• แขนขาบวมผิดรูป

• ปวดท้องรุนแรงเฉียบพลัน

• ไหล่หลุด

• แผลที่กระจกตา

4. สีเขียว

ประเภท : ผู้ป่วยฉุกเฉินไม่รุนแรง

ความเร่งด่วน : ตรวจหลังสีเหลืองหรือภายใน 60 นาที

ลักษณะอาการ :

• ไข้หวัดตามฤดูกาล

• ปัสสาวะแสบขัด

• ปวดท้อง/ปวดศีรษะไม่รุนแรง

• ข้อเท้าพลิกไม่ผิดรูป

• แผลฉีกขาดเล็กน้อย

5. สีขาว

ประเภท : ผู้ป่วยทั่วไป

ความเร่งด่วน : ตรวจ OPD ในเวลาราชการ

ลักษณะอาการ :

• ล้างแผล

• ฉีดยาตามนัด

• มารับยาเดิม

• ขอใบรับรองแพทย์

วิธีการประเมินระดับความเร่งด่วนของผู้ป่วย

บุคลากรทางการแพทย์ โดยเฉพาะพยาบาลวิชาชีพที่ผ่านการอบรมการคัดแยกผู้ป่วย (Triage Nurse) จะเป็นผู้ประเมินระดับความเร่งด่วน โดยใช้วิธีดังต่อไปนี้

1. การสังเกตลักษณะภายนอก (General Appearance)

• การหายใจ สีผิว ระดับการรู้สึกตัว

• พฤติกรรมของผู้ป่วย เช่น ร้องไห้ ซึม พูดจาไม่รู้เรื่อง

2. การวัดสัญญาณชีพ (Vital Signs)

• ชีพจร

• ความดันโลหิต

• อุณหภูมิร่างกาย

• การหายใจ

• ปริมาณออกซิเจนในเลือด

3. การประเมิน ABC (Airway, Breathing, Circulation)

A : ช่องทางเดินหายใจโล่งหรืออุดตัน

B: หายใจดีหรือไม่ มีเสียงหวีด หายใจเร็ว/ช้า

C: การไหลเวียนโลหิตดีหรือไม่ ผิวซีด เย็น มือเท้าเขียวหรือไม่

4. การซักประวัติแบบย่อ (Focused History)

• อาการหลักที่มา

• ระยะเวลาที่มีอาการ

• อาการร่วมอื่นๆ เช่น เจ็บหน้าอก ไข้ อาเจียน

• โรคประจำตัวหรือยาที่ใช้อยู่ แพ้ยา

การคัดแยกผู้ป่วยเป็นกลไกสำคัญในการบริหารจัดการสถานพยาบาลให้มีประสิทธิภาพสูงสุด การใช้ระบบ 5 ระดับความเร่งด่วน ช่วยให้ผู้ป่วยที่มีภาวะวิกฤตได้รับการดูแลทันท่วงที ขณะเดียวกันก็ป้องกันการแออัดของผู้ป่วยที่สามารถรอการรักษาได้ โดยมีหลักเกณฑ์ชัดเจนในการประเมินจากลักษณะอาการและสัญญาณชีพ ทำให้การวินิจฉัยและดูแลรักษามีคุณภาพ ปลอดภัย และรวดเร็ว

อ้างอิงข้อมูล : แพทย์ฉุกเฉิน SECSI CMU 1669 , tcep.or.th , hospital.tu.ac.th