สะพานลอย (หรือในบางที่เรียกว่าทางเดินลอย) คือ โครงสร้างทางเดินที่ยกสูงจากพื้นดิน โดยออกแบบมาเพื่อให้คนเดินเท้าสามารถข้ามถนนหรือทางที่มีการจราจรหนาแน่นได้อย่างปลอดภัย โดยไม่ต้องข้ามถนนที่มีรถยนต์วิ่งผ่าน ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงจากอุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้นจากการข้ามถนนโดยตรง
สะพานลอยมักจะมีลักษณะเป็นสะพานที่ยื่นขึ้นเหนือถนน มีขั้นบันไดหรือทางลาดให้คนเดินเท้าขึ้นไปเพื่อข้ามถนนไปยังฝั่งตรงข้าม หรือบางครั้งก็จะมีบันไดเลื่อน (ถ้าเป็นที่มีการใช้งานเยอะ) ส่วนใหญ่จะตั้งอยู่ในพื้นที่ที่มีการจราจรหนาแน่นหรือบริเวณที่เสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุจากการข้ามถนน
สะพานลอยถือเป็นการพัฒนาความปลอดภัยในเมืองที่ช่วยป้องกันอุบัติเหตุจากการข้ามถนนในจุดที่มีการจราจรหนาแน่น หรือในจุดที่มีความเสี่ยงสูง สำหรับในต่างประเทศบางประเทศไม่มีสะพานลอยสำหรับคนเดินเท้า อาจมีหลายสาเหตุที่เกี่ยวข้องกับสภาพแวดล้อมทางการจราจรและแนวคิดด้านการพัฒนาเมือง โดยสามารถสรุปสาเหตุได้ดังนี้:
การออกแบบระบบขนส่งเน้นความปลอดภัยคนเดินเท้า
ในหลายประเทศ โดยเฉพาะในยุโรปและบางส่วนของสหรัฐอเมริกา มีการออกแบบถนนและทางเดินให้มีความปลอดภัยสำหรับผู้เดินเท้า โดยการออกแบบมักจะให้มีการข้ามถนนที่ปลอดภัย ผ่านการใช้ทางม้าลายที่มีสัญญาณไฟจราจรควบคุม หรือการใช้ระบบการจัดการจราจรที่ให้ความสำคัญกับผู้เดินเท้าและจักรยาน
การข้ามถนนที่ระดับพื้น
ในหลายประเทศ การข้ามถนนมักจะทำที่ระดับพื้น (At-grade Crossing) โดยใช้ทางม้าลายและสัญญาณไฟจราจรเพื่อให้คนเดินข้ามถนนได้อย่างปลอดภัย ซึ่งเป็นวิธีที่สามารถทำได้ง่ายและไม่ต้องลงทุนมากนักในการสร้างสะพานลอยหรืออุโมงค์
ความสำคัญในการใช้ระบบขนส่งสาธารณะ
ในบางประเทศที่มีระบบขนส่งสาธารณะที่มีประสิทธิภาพ เช่น รถไฟฟ้าใต้ดินหรือรถไฟฟ้า, สะพานลอยอาจไม่จำเป็นเพราะผู้คนสามารถเดินไปที่สถานีขนส่งสาธารณะหรือใช้บริการแท็กซี่และรถประจำทางได้สะดวก
รักษาทัศนียภาพของเมือง
บางประเทศอาจให้ความสำคัญกับทัศนียภาพเมืองและการออกแบบที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม จึงหลีกเลี่ยงการสร้างสะพานลอยที่อาจทำลายลักษณะทางสถาปัตยกรรมหรือการสร้างอาคารในพื้นที่
วัฒนธรรมและแนวคิดการเดินทาง
ในบางประเทศ เช่น ในยุโรป หลายเมืองออกแบบให้มีการเดินเท้าหรือการใช้จักรยานเป็นทางเลือกหลักในการเดินทาง ดังนั้นระบบจราจรและโครงสร้างพื้นฐานจึงถูกออกแบบให้ผู้คนสามารถข้ามถนนได้ง่ายและปลอดภัยผ่านการใช้สัญญาณไฟหรือระบบการจัดการการจราจรที่ดี
เทคโนโลยีในการจัดการจราจร
บางเมืองในต่างประเทศอาจใช้เทคโนโลยีการจัดการจราจรที่มีประสิทธิภาพ เช่น การควบคุมการจราจรด้วยสัญญาณไฟอัจฉริยะ การตรวจจับการจราจรและปรับเวลาไฟแดง/เขียว เพื่อให้การเดินข้ามถนนมีความปลอดภัยโดยไม่จำเป็นต้องสร้างสะพานลอย
แม้บางประเทศอาจไม่มีสะพานลอยสำหรับคนเดินเท้า แต่ก็มีการออกแบบระบบการข้ามถนนและการจัดการจราจรที่มีความปลอดภัยและเหมาะสมกับลักษณะการเดินทางในแต่ละพื้นที่ ระบบที่ใช้ในแต่ละประเทศจะขึ้นอยู่กับวัฒนธรรมการเดินทาง ความคิดเกี่ยวกับการออกแบบเมืองและการจัดการการจราจร
หลายประเทศทั่วโลกไม่ได้ใช้สะพานลอยสำหรับคนเดินเท้ามากนัก เนื่องจากมีวิธีอื่นในการจัดการกับการเดินทางของคนเดินเท้าที่สะดวกและปลอดภัยกว่า ซึ่งขึ้นอยู่กับลักษณะของเมืองและการออกแบบระบบขนส่ง ตัวอย่างของประเทศที่อาจจะไม่พบสะพานลอยได้มากนัก ได้แก่
สหรัฐอเมริกา
ในบางเมืองของสหรัฐอเมริกา การข้ามถนนส่วนใหญ่จะใช้ทางม้าลายและสัญญาณไฟจราจร ซึ่งในเมืองขนาดใหญ่เช่น นครนิวยอร์ก หรือ ลอสแอนเจลิส การข้ามถนนจะถูกควบคุมด้วยไฟจราจรสำหรับคนเดินเท้าอย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้ไม่จำเป็นต้องใช้สะพานลอยในหลายๆ แห่ง
ประเทศในยุโรป (เช่น อังกฤษ, ฝรั่งเศส, เยอรมนี)
ประเทศในยุโรปหลายประเทศมีการออกแบบถนนที่เหมาะสมสำหรับการเดินเท้าด้วยการจัดทางม้าลายและการใช้ไฟจราจร สำหรับคนเดินเท้า ซึ่งช่วยให้การเดินข้ามถนนสะดวกและปลอดภัย โดยไม่จำเป็นต้องใช้สะพานลอย
ออสเตรเลีย
ในเมืองใหญ่ๆ ของออสเตรเลีย เช่น ซิดนีย์ หรือ เมลเบิร์น การข้ามถนนมักใช้ทางม้าลาย และระบบไฟจราจร ซึ่งทำให้คนเดินเท้าสามารถข้ามถนนได้สะดวก การใช้สะพานลอยในหลายพื้นที่จึงไม่จำเป็น
แคนาดา
ในบางเมืองของแคนาดา เช่น โตรอนโต หรือ แวนคูเวอร์ การข้ามถนนจะมีการควบคุมด้วยไฟจราจรและทางม้าลายเพื่อให้การเดินข้ามถนนเป็นไปอย่างปลอดภัย โดยไม่ต้องใช้สะพานลอย
สิงคโปร์
สิงคโปร์มีการออกแบบเมืองที่เน้นความปลอดภัยสำหรับผู้เดินเท้า โดยใช้ทางม้าลายและไฟจราจรแทนการใช้สะพานลอยในหลายพื้นที่ แต่ยังคงมีสะพานลอยในบางจุดที่มีการจราจรหนาแน่น
ญี่ปุ่น
ในญี่ปุ่น ระบบขนส่งสาธารณะและการจัดการจราจรในเมืองมีความสะดวกและมีความปลอดภัยสูง ทำให้การข้ามถนนในหลายเมืองไม่จำเป็นต้องใช้สะพานลอย โดยจะมีการควบคุมการข้ามถนนด้วยไฟจราจรและทางม้าลาย
ในหลายๆ ประเทศ มีการออกแบบระบบขนส่งที่เน้นความปลอดภัยและสะดวกสบายสำหรับคนเดินเท้าโดยใช้ทางม้าลาย, ไฟจราจร, หรือระบบขนส่งสาธารณะที่ดี แทนการใช้สะพานลอย