การถ่ายพยาธิ ต้องทำหรือไม่? ยาถ่ายพยาธิ จำเป็นต้องกินหรือเปล่า?

ไขความกระจ่าง การถ่ายพยาธิ ต้องทำหรือไม่? ยาถ่ายพยาธิ จำเป็นต้องกินหรือเปล่า?

พยาธิ คือ ปรสิตชนิดหนึ่งที่สามารถอาศัยอยู่ภายในร่างกายของคน และคอยแย่งสารอาหารที่คนรับประทานเข้าไป จนทำให้ผู้ติดเชื้อได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ ส่งผลเสียต่อร่างกายได้

สาเหตุของการเกิดโรคพยาธิ

การรับประทานอาหารที่ไม่สะอาด ทำให้เกิดพยาธิในร่างกาย สามารถสังเกตได้เวลาขับถ่ายว่ามีสิ่งแปลกปลอมปนออกมากับอุจจาระหรือไม่ โดยพยาธิก็มีอยู่หลายชนิดด้วยกันทั้งยังมีลักษณะที่แตกต่างกันออกไป ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับชนิดของอาหารที่รับประทานเข้าไปซึ่งส่งผลต่อชนิดพยาธิที่เข้าสู่ร่างกาย และนอกจากพยาธิจะอยู่ในระบบทางเดินอาหาร สามารถขับถ่ายผ่านอุจจาระแล้ว ยังมีพยาธิบางชนิดอาศัยอยู่บริเวณอื่นด้วย เช่น ปอด สมอง เป็นต้น โดยพยาธิที่อาศัยอยู่ในบริเวณดังกล่าวจะไม่สามารถขับถ่ายออกมาได้ด้วยยาถ่ายพยาธิ

พยาธิมีกี่ชนิด

โดยทั่วไปพยาธิ แบ่งออกเป็น 3 ชนิด คือ

• พยาธิตัวกลม เช่น พยาธิเข็มหมุด พยาธิปากขอ พยาธิไส้เดือน พยาธิแส้ม้า พยาธิตัวจี๊ด พยาธิสตรองจิลอยด์และพยาธิเส้นด้าย

• พยาธิตัวแบน เช่น พยาธิตัวตืด

• พยาธิใบไม้

การถ่ายพยาธิ จำเป็นต้องทำหรือไม่?

การถ่ายพยาธิไม่จำเป็นต้องทำบ่อย ควรถ่ายพยาธิเฉพาะกรณีที่สงสัยว่าตนเองอาจเกิดโรค หรือมีความเสี่ยงที่จะติดเชื้อพยาธิ เช่น อยู่ในพื้นที่เสี่ยงหรือมีพฤติกรรมเสี่ยง อาการผิดปกติที่พบเมื่อมีพยาธิในร่างกาย เช่น

• พยาธิที่อยู่ในทางเดินอาหาร อาจทำให้มีอาการหิวบ่อย น้ำหนักลด ซีด ปวดท้อง ท้องอืด ท้องเฟ้อ ท้องเสีย คันบริเวณทวารหนัก

• พยาธิที่ไชอยู่ใต้ผิวหนัง จะทำให้เกิดผื่นคันหรือมีก้อนบวมแดงที่ย้ายที่ไปเรื่อย ๆ

• พยาธิที่ไชไปที่กล้ามเนื้อ ทำให้มีไข้ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ

• พยาธิไชไปที่สมอง จะทำให้ปวดศีรษะ คลื่นไส้อาเจียน ตาพร่ามัว ชัก ได้

• พยาธิใบไม้ในตับ ทำให้มีอาการปวดท้องใต้ชายโครงขวา ตาเหลืองตัวเหลือง

• พยาธิใบไม้ในปอด ทำให้มีอาการเจ็บแน่นหน้าอก ไอเป็นเลือดได้

ยาถ่ายพยาธิ จำเป็นต้องกินหรือเปล่า?

ยาถ่ายพยาธิ เป็นยาที่มีฤทธิ์ในการรักษาการติดเชื้อพยาธิ ยาถ่ายพยาธิมีหลายชนิด รวมทั้งขนาดและระยะเวลาในการรับประทานยาจะมีความแตกต่างกันไปสำหรับโรคพยาธิแต่ละชนิด ดังนั้นควรปรึกษาแพทย์และเภสัชกรก่อนทุกครั้ง โดยทั่วไปยาถ่ายพยาธิแบ่งออกเป็นประเภทต่างๆ ดังนี้

• อัลเบนดาโซล (Albendazole) มีฤทธิ์ต่อพยาธิตัวกลมและตัวตืดรวมทั้งพยาธิใบไม้ในตับหลายชนิด ผลข้างเคียง ปวดเวียนศีรษะ ปวดมวนท้อง คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน หรือแพ้ยา ห้ามใช้กับสตรีมีครรภ์และหญิงให้นมบุตร

• มีเบนดาโซล (Mebendazole) มีฤทธิ์ต่อพยาธิตัวกลม และ พยาธิตัวตืดหลายชนิด ผลข้างเคียง ปวดท้อง ท้องเดิน และ ห้ามใช้กับสตรีมีครรภ์และหญิงให้นมบุตร

• ปิเปอร์ราซีน (Piperazine) มีฤทธิ์ต่อพยาธิไส้เดือนและพยาธิเส้นด้ายโดยทำให้กล้ามเนื้อของพยาธิอ่อนแรง ผลข้างเคียง ถ้ารับประทานเกินขนาด อาจท้าให้ คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน ถ้ารับประทานเกินขนาดมาก ๆ อาจท้าให้กล้ามเนื้ออ่อนแรง ชัก หมดสติได้ ห้ามใช้ยานี้ร่วมกับยาถ่ายพยาธิไพแรน เทล พาโมเอต

• ไพแรนเทล พาโมเอต (Pyrantel pamoate) มีฤทธิ์ต่อพยาธิเส้นด้าย ไส้เดือนและปากขอ ทำให้พยาธิเคลื่อนไหวไม่ได้ ผลข้างเคียง ยานี้อาจท้าให้คลื่นไส้ อาเจียน มึนงง ห้ามใช้ยานี้ร่วมกับปิเปอร์ราซีน

• นิโคลซาไมด์(Niclosamide) มีฤทธิ์ต่อพยาธิตัวตืด ผลข้างเคียง คลื่นไส้ ปวดท้อง ท้องเสีย

• พลาซิควอนเทล (Praziquantel) มีฤทธิ์ต่อพยาธิใบไม้ และพยาธิตัวตืด ผลข้างเคียง ปวดเวียนศีรษะ ปวดท้อง อาเจียน ผื่นคัน ง่วงนอน

• ไอเวอร์เมคติน (Ivermectin) ใช้รักษาพยาธิตัวกลม พยาธิตัวจี๊ด และสตรองจิลอยด์ ผลข้างเคียง ปวดมวนท้อง คลื่นไส้ ปวดศีรษะ มึนงง ผื่นคัน ห้ามใช้กับสตรีมีครรภ์และหญิงให้นมบุตร

ข้อควรระวังการใช้ยาถ่ายพยาธิ

หากสงสัยว่าจะป่วยโรคพยาธิควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรเพื่อหาสาเหตุให้แน่ชัดจะดีกว่าการซื้อยาถ่ายพยาธิมารับประทานเอง โดยแพทย์จะพิจารณาส่งตรวจอุจจาระเพื่อดูไข่พยาธิด้วยกล้องจุลทรรศน์ซึ่งจะตรวจพบลักษณะเฉพาะที่จะบอกได้ว่าเป็นพยาธิชนิดใดและจะได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง

นอกจากนี้การไม่ซื้อยาถ่ายพยาธิมากินเองอาจช่วยลดความเสี่ยงในการแพ้ยา การเกิดผลข้างเคียงต่างๆ และผลต่อตับจากยา และถ้าต้องรับประทานยา ควรอ่านฉลากและเอกสารกำกับยาก่อนรับประทานยาทุกครั้งและปฏิบัติตามอย่างครบถ้วน ซึ่งความผิดพลาดในการรับประทานยาถ่ายพยาธิที่พบได้บ่อย คือการไม่ได้กินยาระบายหลังจากกินยาถ่ายพยาธิตัวตืดแล้ว 2 ชม. เพื่อกำจัดพยาธิตัวเต็มวัยและไข่พยาธิไม่ให้ย้อนกลับขึ้นมาในลำไส้อีกและอาจทำให้เกิดอันตรายจากตัวอ่อนของพยาธิที่ออกจากไข่และชอนไชไปสะสมที่อวัยวะต่างๆคล้ายเม็ดสาคู (cysticercosis) โดยเฉพาะอย่างยิ่งที่สมอง

โรคพยาธิเป็นโรคที่เกี่ยวข้องกับสุขอนามัยของบุคคลและสามารถป้องกันได้โดยส่งเสริมให้มีสุขลักษณะนิสัยที่ดี เช่น ล้างมือก่อนหรือหลังรับประทานอาหารและหลังจากเข้าห้องน้ำ เลือกซื้ออาหารที่สดใหม่สะอาด งดการรับประทานเนื้อสัตว์ที่มีตัวอ่อนพยาธิซึ่งมีลักษณะเป็นเม็ดสาคูปนเปื้อน ไม่กินของที่ตกบนพื้นแล้ว หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารดิบ หรือหรือสุกๆ ดิบๆ รวมถึงการล้างผักผลไม้ให้สะอาดก่อนบริโภค ควรสวมรองเท้าเวลาออกนอกบ้านทุกครั้ง