รู้จัก “เหล็กเส้น” เลือกอย่างไรให้ได้มาตรฐาน

เหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งใหญ่เมื่อวันที่ 28 มีนาคม 2568 ที่ผ่านมา ได้ส่งผลกระทบอย่างรุนแรงในหลายพื้นที่ ขณะเดียวกันหนึ่งในเหตุการณ์ที่สร้างความสะเทือนใจมากที่สุดคือการถล่มของอาคารสำนักงานตรวจเงินแผ่นดิน (สตง.)

 

ซึ่งนำไปสู่คำถามสำคัญที่เกี่ยวกับมาตรฐานการก่อสร้าง โดยเฉพาะอย่างยิ่งมาตรฐานเหล็กเส้นที่ใช้ในโครงการนี้ ทั้งนี้ได้มีการตรวจสอบเหล็กเส้นที่ใช้ในการก่อสร้างอาคารดังกล่าว และพบว่าเหล็กเส้นบางส่วนไม่ได้มาตรฐาน

 

เหล็กเส้นมีกี่ประเภท? แต่ละประเภทแตกต่างกันอย่างไร?

 

เหล็กเส้นเป็นวัสดุก่อสร้างพื้นฐานที่ใช้กันอย่างแพร่หลายในงานก่อสร้างทุกประเภท ตั้งแต่บ้านพักอาศัยขนาดเล็กไปจนถึงอาคารสูงและโครงสร้างขนาดใหญ่ เหล็กเส้นมีหน้าที่หลักในการเสริมความแข็งแรงให้กับคอนกรีตและโครงสร้างอื่นๆ เพื่อให้สามารถรับแรงดึงและแรงเฉือนได้อย่างมีประสิทธิภาพ

 

เหล็กเส้นกลม (Round Bar - RB)

 

ลักษณะ : เป็นเหล็กเส้นที่มีพื้นผิวเรียบ ไม่มีบั้ง

การใช้งาน : ใช้สำหรับงานก่อสร้างขนาดเล็ก เช่น งานเทพื้นถนน งานเสริมคอนกรีตทั่วไป

คุณสมบัติ : ดัดโค้งง่าย เหมาะสำหรับการใช้งานที่ไม่ต้องรับน้ำหนักมาก

 

เหล็กเส้นข้ออ้อย (Deformed Bar - DB)

 

ลักษณะ : มีบั้งหรือครีบรอบเส้นเพื่อเพิ่มแรงยึดเกาะกับคอนกรีต

การใช้งาน : ใช้ในโครงสร้างที่ต้องรับน้ำหนักมาก เช่น เสา คาน ฐานราก

คุณสมบัติ : มีความแข็งแรงสูงกว่าประเภทกลม สามารถรับแรงดึงได้ดี

 

เหล็กลวด (Wire Rod)

 

ลักษณะ : มีขนาดเล็กกว่าปกติ ส่วนใหญ่มักเป็นขดลวด

การใช้งาน : ใช้สำหรับงานผูกเหล็กเสริมคอนกรีต หรือใช้ในงานอุตสาหกรรมการผลิตเหล็กโครงสร้างอื่น ๆ

คุณสมบัติ : มีความยืดหยุ่นสูง ง่ายต่อการนำไปขึ้นรูปเป็นผลิตภัณฑ์อื่น ๆ

 

เหล็กเส้นเกลียว (Threaded Bar)

 

ลักษณะ : มีเกลียวตลอดความยาวของเส้น

การใช้งาน : ใช้ในงานโครงสร้างพิเศษที่ต้องการการเชื่อมต่อแบบสกรู เช่น งานเสริมโครงสร้างอาคารสูง สะพาน และอุโมงค์

คุณสมบัติ : สามารถขันน็อตและประกอบเข้ากับชิ้นส่วนอื่น ๆ ได้ง่าย

 

ตัวเลขบนเหล็กเส้นบอกอะไร?

 

ตัวเลขที่เกี่ยวข้องกับเหล็กเส้นนั้นมีความสำคัญในการระบุขนาดและคุณสมบัติของเหล็กเส้น ซึ่งมีผลต่อการนำไปใช้งานในงานก่อสร้างต่าง ๆ โดยตัวเลขเหล่านี้สามารถแบ่งออกได้ ดังนี้

 

ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง (Diameter)

 

ขนาดของเหล็กเส้นจะถูกระบุด้วยตัวเลขที่แสดงถึงเส้นผ่านศูนย์กลางของเหล็กเป็นมิลลิเมตร (มม.) โดยตัวเลขจะช่วยให้ผู้ใช้สามารถเลือกขนาดเหล็กเส้นที่เหมาะสมกับความต้องการของงานก่อสร้าง เช่น

 

เหล็กเส้นกลม (RB) : RB6, RB9, RB12, RB15, RB19, RB25

เหล็กเส้นข้ออ้อย (DB) : DB10, DB12, DB16, DB20, DB25, DB28, DB32

 

ชั้นคุณภาพ (Grade)

 

เหล็กเส้นแต่ละประเภทจะมีชั้นคุณภาพที่ระบุถึงกำลังรับแรงดึงที่จุดคราก (Yield Strength) ซึ่งมีหน่วยเป็นกิโลกรัมต่อตารางเซนติเมตร (กก./ตร.ซม.) ชั้นคุณภาพจะช่วยให้ผู้ใช้สามารถเลือกเหล็กเส้นที่มีความแข็งแรงเหมาะสมกับประเภทของโครงสร้าง เช่น

 

SR24 : เหล็กเส้นกลมที่มีกำลังรับแรงดึงที่จุดครากไม่น้อยกว่า 2,400 กก./ตร.ซม.

SD30, SD40, SD50 : เหล็กเส้นข้ออ้อยที่มีกำลังรับแรงดึงที่จุดครากไม่น้อยกว่า 3,000, 4,000 และ 5,000 กก./ตร.ซม. ตามลำดับ

 

มาตรฐานอุตสาหกรรม (มอก.)

 

เหล็กเส้นในประเทศไทยต้องเป็นไปตามมาตรฐานอุตสาหกรรม (มอก.) ที่กำหนดคุณสมบัติทางกายภาพและทางกลของเหล็กเส้น และจะช่วยให้มั่นใจได้ว่าเหล็กเส้นที่ใช้ในงานก่อสร้างมีคุณภาพและความปลอดภัย  เช่น

 

มอก. 20-2559 : เหล็กเส้นกลมสำหรับคอนกรีตเสริมเหล็ก

มอก. 24-2559 : เหล็กเส้นข้ออ้อยสำหรับคอนกรีตเสริมเหล็ก