Negative Income TAX แนวคิดภาษีที่คืนเงินให้กับคนที่มีรายได้ไม่ถึงเกณฑ์

เมื่อไม่มีสัปดาห์ที่ผ่านมา นโยบาย Negative Income Tax (NIT) ได้ถูกกล่าวถึงในวงการเศรษฐกิจของประเทศไทยอีกครั้ง หลังจากที่อดีตนายกรัฐมนตรีทักษิณ ชินวัตร ได้กล่าวถึงนโยบายนี้ในงาน Vision for Thailand 2024 วันที่ 22 สิงหาคม 2567 ในประเด็นที่พูดถึงเรื่องของ “ความเป็นธรรมของการปรับปรุงนโยบายภาษี” 

คอนเทนต์แนะนำ

ดับแล้ว 5 ศพ! นักท่องเที่ยวต่างชาติสังเวยชีวิตให้เหล้าผสมเมทานอลในลาว

ทำถึง! ทีมเชียร์ลีดเดอร์ขอนแก่นวิทยายน จากไวรัลชุดบอดี้มนุษย์และเปรต

รมช.คลัง แนะเข้าเว็บ Welfare.mof.go.th ยืนยันสิทธิบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ

ต้องบอกว่า Negative Income Tax (NIT) หรือ ภาษีเงินได้ติดลบ เป็นแนวคิดที่ถูกพัฒนาโดยนักเศรษฐศาสตร์ชื่อดังอย่าง Milton Friedman หากเป้าหมายของรัฐคือการช่วยเหลือประชาชนที่มีรายได้น้อยคือการเพิ่มรายได้โดยตรง วิธีที่มีประสิทธิภาพที่สุดคือการให้เงินช่วยเหลือผ่านระบบภาษี 

หรือพูดง่าย ๆ ว่า ผู้ที่มีรายได้ต่ำกว่าระดับที่รัฐกำหนดไว้จะได้รับเงินโอนจากรัฐบาลแทนที่จะจ่ายภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา โดยรัฐบาลจะจ่ายเงิน (ภาษี) เพิ่มเติมกลับไปให้จนกว่ามีรายได้ที่เพียงพอต่อการเลี้ยงชึพ ซึ่งมีเงื่อนไขที่เกี่ยวพันกันตรงที่ว่า ต้องมีข้อกำหนดให้ประชาชนทุกคนมีหน้าที่ยื่นแบบภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาเพื่อให้ทราบข้อมูลว่า ใครมีรายได้ต่ำกว่าเกณฑ์ที่กำหนดไว้ (เกณฑ์เงินได้ขั้นต่ำ) เมื่อตรวจสอบพบแล้ว รัฐบาลจะโอนเงินช่วยเหลือกลับไปตามอัตราการชดเชยที่กำหนด และอาจจะมีการปรับลดสัดส่วนของอัตราชดเชยดังกล่าวได้ 

ยกตัวอย่างเช่น รัฐกำหนดเกณฑ์ของเส้นความยากจน คือ 100,000 บาท โดยถ้าหากใครมีเงินได้ต่ำกว่าที่กฎหมายกำหนด จะได้รับเงินโอนในอัตรา 50% ของจำนวนเงินที่ต่ำกว่าระดับนี้ 

หากนายบักหนอมมีรายได้อยู่ที่ 60,000 บาทต่อปี เขาจะได้รับเงินโอน 20,000 บาท (40,000 x 50%) เพื่อให้รายได้รวมเพิ่มขึ้นเป็น 80,000 บาท (60,000 + 20,000)

แต่ถ้านายบักหนอมมีรายได้เพิ่มขึ้นเกินกว่า 100,000 บาทต่อปีเมื่อไร อัตราการโอนเงินจะลดลงเหลือ 20% โดยรัฐจะหยุดโอนเงินให้เมื่อมีรายได้ขั้นต่ำถึง 200,000 บาท 

ดังนั้นถ้านายบักหนอมมีรายได้เพิ่มขึ้นเป็น 150,000 บาทต่อปี เขาจะยังได้รับเงินชดเชยอยู่ที่ 10,000 บาท (50,000 x 20%) เพื่อให้รายได้รวมเพิ่มขึ้นเป็น 160,000 บาท (150,000 + 10,000)

อย่างไรก็ดีแนวคิดดังกล่าวนั้น ไม่ได้เพิ่งเริ่มต้นเกิดขึ้นในประเทศไทย แต่เคยถูกหยิบยกมาพูดถึงในหัวข้อชื่อ “เงินโอน แก้จน คนขยัน : Negative Income Tax” ผ่านการศึกษาและนำเสนอจากสำนักเศรษฐกิจการคลังในการประชุมสัมมนาประจำปี 2557 โดยนำเสนอตามหลักการว่า การนำนโยบาย Negative Income Tax มาปรับใช้ในประเทศไทยควรคำนึงถึงเงื่อนไขสามด้านที่มีความสำคัญ ซึ่งประกอบด้วย การกำหนดเกณฑ์รายได้ที่เหมาะสม การคำนวณภาระทางการคลัง และการประเมินผลกระทบทางเศรษฐกิจอย่างรอบคอบ 

1. เกณฑ์รายได้ที่เหมาะสม หนึ่งในความท้าทายสำคัญของประเทศไทย ในการนำ NIT มาใช้คือการกำหนดเกณฑ์รายได้ที่จะทำให้ประชาชนสามารถรับประโยชน์จากนโยบายนี้อย่างเหมาะสม ในบริบทของประเทศไทยซึ่งมีรายได้เฉลี่ยที่ไม่สูงนัก การกำหนดเกณฑ์รายได้ที่ต่ำเกินไปอาจทำให้ผู้ที่ต้องการความช่วยเหลือจริงๆ ไม่ได้รับสิทธิ์ ในขณะที่การกำหนดเกณฑ์สูงเกินไปอาจเป็นภาระงบประมาณมหาศาลเช่นเดียวกัน
   
   
2. การคำนวณภาระทางการคลัง เมื่อมีการนำเงินไปใช้ตามนโยบาย NIT จะทำให้รัฐบาลมีภาระงบประมาณที่เพิ่มขึ้นอย่างชัดเจน ดังนั้น การคำนวณงบประมาณที่เหมาะสมในการโอนเงินให้กับผู้ที่มีรายได้น้อยจึงมีความสำคัญ หากการคำนวณไม่แม่นยำ งบประมาณอาจไม่เพียงพอต่อการดำเนินการ รวมถึงต้นทุนในการทำให้ประชาชนเข้าสู่ระบบภาษีที่ต้องจ่ายไป
   
   
3. การประเมินผลกระทบทางเศรษฐกิจ การใช้นโยบายดังกล่าว ต้องมีการประเมินผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นในภาพรวมของเศรษฐกิจ ไม่ว่าจะเป็นการเพิ่มการบริโภคภายในประเทศ ซึ่งจะช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจในระยะสั้น หรือการเปลี่ยนแปลงในพฤติกรรมของประชาชนที่อาจทำให้เกิดการพึ่งพาความช่วยเหลือจากรัฐมากเกินไป

อย่างไรก็ตามหากรัฐสามารถนำระบบนี้มาปรับใช้ได้โดยไม่มีปัญหากับข้อจำกัดดังกล่าวที่ว่ามา ย่อมจะช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตของกลุ่มเป้าหมายได้ดี และไม่หนักกับภาระของภาษีที่ต้องใช้ในงบประมาณส่วนนี้มากเกินไป 

ปัจจุบัน หลายประเทศได้ใช้นโยบาย Negative Income Tax ตัวอย่างที่ชัดเจนคือ สหรัฐอเมริกา โดยใช้ชื่อว่า Earned Income Tax Credit (EITC) ซึ่งเป็นนโยบายที่ช่วยเหลือผู้มีรายได้น้อยผ่านการคืนภาษี สหราชอาณาจักรใช้ชื่อว่า Working Tax Credit (WTC) ที่สนับสนุนให้คนทำงานแม้จะมีรายได้น้อย และสิงคโปร์มีโครงการ Workfare Income Supplement (WIS) ซึ่งมุ่งเน้นสนับสนุนผู้ที่มีรายได้ต่ำโดยตรง 

สุดท้ายแล้ว นโยบาย Negative Income Tax จะสำเร็จหรือไม่ ขึ้นอยู่กับความสามารถของรัฐบาลในการบริหารจัดการทรัพยากรและการออกแบบนโยบายที่เหมาะสม ทั้งในด้านการกำหนดเกณฑ์รายได้ ภาระงบประมาณ และการประเมินผลกระทบทางเศรษฐกิจโดยรวมแต่อย่างไรก็ดี นโยบายนี้ไม่สามารถดึงดูดให้ผู้ที่มีพฤติกรรมหลีกเลี่ยงภาษีเข้าสู่ระบบได้นะครับ… 

อ้างอิงข้อมูลบางส่วนจาก https://www.fpo.go.th/main/getattachment/General-information-public-service/FPO-symposium/8515/NIT_Symposium_Benge_25-7-57.pdf.aspx