Entertainment Complex คืออะไรกันแน่? เศรษฐกิจไทยได้หรือเสีย?

"เอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์" (Entertainment Complex) หรือสถานบันเทิงครบวงจร กำลังกลายเป็นหนึ่งในเมกะโปรเจ็กต์ที่รัฐบาลไทยผลักดัน เพื่อขับเคลื่อนเศรษฐกิจและกระตุ้นการท่องเที่ยวของประเทศ

โดยในขณะนี้ โครงการดังกล่าวอยู่ในระหว่างการรับฟังความคิดเห็นจากประชาชน ก่อนจะเข้าสู่ขั้นตอนการเสนอที่ประชุมคณะรัฐมนตรี ซึ่งกำลังจับตามองกันว่าจะมีการพิจารณาในเดือนมกราคม 2568 นี้ 

แต่ถึงโครงการนี้จะมีศักยภาพในการสร้างรายได้มหาศาลให้กับประเทศที่พึ่งพาการท่องเที่ยวอย่างไทย การลงทุนขนาดใหญ่เช่นนี้ย่อมมาพร้อมกับความเสี่ยงและความท้าทาย

โดยเฉพาะในประเด็นผลกระทบทางสังคม ซึ่งหนึ่งในข้อกังวลหลัก ก็คือการเปิดกาสิโน ซึ่งอาจนำไปสู่ปัญหาด้านศีลธรรมและการมอมเมาประชาชนได้

SPOTLIGHT อยากชวนทุกคนมาร่วมทำความเข้าใจว่า Entertainment Complex คืออะไร? โครงการนี้มีข้อดีและข้อเสียอย่างไร? และประเทศไทยพร้อมหรือไม่สำหรับเมกะโปรเจ็กต์ลักษณะนี้?

เอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์ คืออะไร? 

เอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์ (Entertainment Complex) คือโครงการขนาดใหญ่ที่รวมความบันเทิงหลากหลายประเภทไว้ในพื้นที่เดียว เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวและกระตุ้นเศรษฐกิจของประเทศ

โดยโครงสร้างของ Entertainment Complex มักจะประกอบด้วยโรงแรมหรู ห้างสรรพสินค้า ศูนย์ประชุม สนามกีฬา สวนสนุก โรงละคร และบางแห่งอาจมีพื้นที่สำหรับกาสิโน “แต่ไม่ใช่ทุกแห่งที่จำเป็นต้องมี”

ปัจจุบัน หลายประเทศประสบความสำเร็จในการใช้ Entertainment Complex เป็นกลไกขับเคลื่อนเศรษฐกิจและสร้างรายได้มหาศาล

ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือ มารีน่า เบย์ แซนด์ส (Marina Bay Sands) ในสิงคโปร์ ซึ่งสร้างรายได้หลายพันล้านดอลลาร์สหรัฐต่อปี และเป็นแลนด์มาร์กสำคัญที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวจากทั่วโลกให้มาเยี่ยมชม โดยเฉพาะตึกระฟ้า 3 ตึกที่มีเรือสำราญอยู่ด้านบนสุด

และ กาแล็คซี่ มาเก๊า (Galaxy Macau) ศูนย์รวมความบันเทิงครบวงจรขนาด 1.1 ล้านตารางเมตร ในมาเก๊า ที่มีไฮไลต์คือ โรงแรมหรู 5 ดาว 8 แห่ง สวนน้ำลอยฟ้าขนาด 75,000 ตร.ม. ใหญ่ที่สุดในโลก แหล่งช็อปปิ้งกว่า 100,000 ตร.ม. และสร้างรายได้ให้มาเก๊ามากถึง 2.77 หมื่นล้านดอลลาร์สหรัฐฯ หรือราว 9.6 แสนล้านบาท ในปี 2023

จากตัวอย่างเหล่านี้ จะเห็นได้ว่า Entertainment Complex ไม่ได้เป็นเพียงแหล่งกาสิโนขนาดใหญ่ หรือกาสิโนถูกกฎหมาย อย่างที่บางคนเข้าใจ เพราะกาสิโน เป็นเพียงส่วนหนึ่งของ Entertainment Complex หรือ Entertainment Complex บางแห่งก็อาจจะไม่มีกาสิโนก็ได้ แล้วแต่การบริหารจัดการของแต่ละที่

พ.ร.บ. การประกอบธุรกิจสถานบันเทิงครบวงจร หรือ เอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์ 

สำหรับประเทศไทย ร่าง พ.ร.บ. การประกอบธุรกิจสถานบันเทิงครบวงจร หรือ เอ็นเตอร์เทนเมนต์คอมเพล็กซ์” ของสำนักงานเศรษฐกิจการคลัง (สศค.) ระบุไว้อย่างชัดเจนว่า ห้ามผู้ที่มีอายุต่ำกว่า 20 ปีเข้าสู่พื้นที่ที่มีกาสิโน

และมีการคาดการณ์ว่าโครงการ Entertainment Complex จะดึงดูดเงินลงทุนได้มากกว่า 100,000 ล้านบาทต่อโครงการ และสร้างรายได้เพิ่มเติมประมาณ 40,000-50,000 ล้านบาทต่อปี โดยช่วยเพิ่มจำนวนนักท่องเที่ยวต่างชาติ 5-20% รวมถึงเพิ่มรายได้เฉลี่ยต่อหัวของนักท่องเที่ยวจากเดิม 40,000 บาท เป็น 60,000 บาทต่อคนต่อทริป

โดยรัฐบาลได้กำหนดอายุของใบอนุญาตสัมปทานไว้ที่ 30 ปี โดยสามารถต่ออายุได้ครั้งละ 10 ปี ค่าใบอนุญาตสัมปทานอยู่ที่ 5,000 ล้านบาทต่อครั้ง พร้อมค่าธรรมเนียมรายปีอีก 1,000 ล้านบาท

กลุ่มทุนคึกคักสนใจลงทุน Entertainment Complex

ซึ่งเมื่อรัฐบาลเปิดเผยแผนการลงทุนนี้ออกมา กลุ่มทุนที่มีที่ดินและความพร้อมก็ต่างออกมาแสดงความสนใจและเสนอตัวเพื่อขอชิงใบอนุญาตสัมปทานในทันที

ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มทุนในประเทศอย่าง บริษัท อิมแพ็ค เอ็กซิบิชั่น แมเนจเม้นท์ จำกัด ผู้บริหาร “อิมแพ็ค เมืองทอง” / กลุ่มบริษัท สยามพาร์ค ซิตี้ ผู้ดำเนินธุรกิจสยามอะเมซิ่งพาร์ค หรือสวนสยาม/

หรือกลุ่มทุนต่างประเทศที่มีประสบการณ์สร้าง Entertainment Complex ในประเทศอื่นๆ มาแล้ว อย่าง กาแลกซี่ เอนเตอร์เทนเมนต์ (Galaxy Entertainment Group) ผู้สร้างและดำเนินการ Galaxy Macau, เอ็มจีเอ็ม ไชน่า (MGM China), แซนด์ส ไชน่า (Sands China) และวินน์ มาเก๊า (Wynn Macau)

ความท้าทายของการเปิด Entertainment Complex ในไทย

อย่างไรก็ตาม การพัฒนา Entertainment Complex ในไทยมีหลายข้อเสียที่ควรพิจารณาอย่างรอบคอบ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในร่าง พ.ร.บ. การประกอบธุรกิจสถานบันเทิงครบวงจรของรัฐบาล ที่ยังมีจุดอ่อนหลายอย่างและอาจทำให้เกิดปัญหาในอนาคต

หนึ่งในประเด็นสำคัญคือ ไม่มีการกำหนดสัดส่วนที่ชัดเจนของกาสิโนในโครงการ มีเพียงแนวคิดจากอดีตนายกรัฐมนตรี ทักษิณ ชินวัตร ที่เคยเสนอในงาน Vision for Thailand 2024 ที่ผ่านมาว่า กาสิโนจะคิดเป็นเพียง 10% ของพื้นที่ทั้งหมดในโครงการ  Entertainment Complex เท่านั้น 

นอกจากนี้ประเด็นอำนาจในการอนุมัติ ออกใบอนุญาต กำหนดพื้นที่ และควบคุมกิจการทั้งหมดอยู่ในมือของคณะกรรมการนโยบายฯ โดยไม่มีกรอบนโยบายที่ชัดเจนหรือกลไกตรวจสอบจากประชาชนหรือสภา ส่งผลให้คณะกรรมการอาจสามารถตัดสินใจเกี่ยวกับจำนวนและที่ตั้งของกาสิโนได้เอง โดยไม่ต้องรับฟังความคิดเห็นจากประชาชนในพื้นที่

อีกเรื่องที่น่าห่วงคือ ใบอนุญาตที่มีอายุ 30 ปี และต่ออายุได้ ซึ่งอาจเปิดช่องให้ทุนใหญ่ได้ประโยชน์ ถือครองกิจการได้ยาวนาน โดยไม่ต้องมีการประมูล แต่ให้คณะกรรมการเป็นผู้เลือกและอนุมัติเอง ซึ่งอาจนำไปสู่การทุจริตและขาดความโปร่งใส

ขณะที่เรื่องสิ่งแวดล้อมก็เป็นอีกปัญหาที่อาจเกิดขึ้น เพราะการสร้างสถานบันเทิงขนาดใหญ่ต้องใช้พื้นที่มาก อาจทำให้เกิดการตัดไม้ทำลายป่า กระทบต่อธรรมชาติ ระบบนิเวศ และชุมชนใกล้เคียง รวมถึงปัญหามลพิษที่ตามมา

มูลนิธิหยุดพนัน ห่วงต้นทุนที่มองไม่เห็นของพนันออนไลน์

ขณะที่มุมมองของเลขาธิการรณรงค์มูลนิธิหยุดพนัน นายะนากร คมกฤส ได้โพสเฟซบุก แสดงความเป็นห่วงในการพัฒนาโครงการ Entertainment Complex ของรัฐบาล ที่หากเน้นไปที่กาสิโนถูกกฏหมายเป็นหลักจะส่งผลกระทบอยางมากต่อสังคม โดยรายละเอียดของโพส ระบุว่า 

ต้นทุนที่มองไม่เห็นของพนันออนไลน์

• ปัจจุบันประเทศไทยมีผู้พนันออนไลน์อยู่ที่ 5.7 ล้านคน 

• ทุกปีมีนักพนันออนไลน์หน้าใหม่เพิ่มขึ้นราวปีละ 700,000 คน ส่วนใหญ่พนันในกลุ่มกาสิโนออนไลน์ ได้แก่ สลอต และบาคาร่า

•  หากรัฐบาลมีนโยบายพนันออนไลน์ถูกกฎหมาย  ย่อมทำให้การพนันออนไลน์ถูกต้องชอบธรรมมากขึ้น และจะส่งผลให้คนไทยเล่นพนันออนไลน์มากขึ้น   สมมติว่าจากเดิมเคยเพิ่มปีละ 700,000 คน อาจกระโดดมาเพิ่มปีละ 1 ล้านคน

• ศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย สำรวจพบว่าราว 40 % ของผู้เล่นกาสิโนออนไลน์ ยอมรับว่า “ติดพนัน” ฉะนั้น มีความเป็นไปได้ว่าใน 1 ล้านคน จะมีผู้มีโอกาสกลายเป็นผู้ติดพนันได้ถึง 400,000 คนในอนาคตข้างหน้าไม่วันใดก็วันหนึ่ง

• เพราะพนันออนไลน์จัดเป็น “การพนันอย่างเข้ม” (hard gambling) เข้าถึงง่าย รู้ผลเร็ว เล่นได้ 24 ชั่วโมง เมื่อเสียแล้วก็แก้มือได้ทันที และยั่วให้ยิ่งเล่นยิ่งหัวร้อน  พนันออนไลน์จึงมีพลังเร้าสูงที่ทำให้ยากจะหักห้ามใจให้หยุดเล่น ผู้เล่นมักจะต้องไปจนสุดทางคือหมดตัวจึงหยุดเล่น และมีเงินเมื่อใดก็จะกลับไปเล่นอีก

• ศูนย์วิจัย NORC (National Opinion Research Center) ของสหรัฐอเมริกา ประมาณต้นทุนทางสังคม (Social cost) ของผู้ติดพนัน 1 คน ตกอยู่ราว 10,000 ดอลลาร์ต่อปี หรือประมาณ 340,000 บาทต่อคนต่อปี  ต้นทุนทางสังคมนี้หมายถึง ต้นทุนที่เกิดจากการที่คนเหล่านี้ไปก่ออาชญากรรม  หรือไม่สามารถทำงานหรือเล่าเรียนได้เพราะสมองหมกมุ่นครุ่นคิดแต่จะเล่นพนัน  กลายเป็นผู้ด้อยผลิตภาพทางเศรษฐกิจ  หรือกลายเป็นคนตกงานจนต้องให้รัฐหรือครอบครัวดูแล   เจ็บป่วยทางกายสุขภาพทรุดโทรม และป่วยทางจิต จนเกิดอาการซึมเศร้า และนำไปสู่การคิดฆ่าตัวตาย     แม้หากไม่ถึงขั้นติดพนัน แค่เป็นผู้เล่นพนันจนเริ่มประสบปัญหา เช่น เริ่มมีหนี้สิน เริ่มเครียด เริ่มโกหกปกปิด เริ่มด้อยประสิทธิภาพในการทำงาน  เหล่านี้ 1 คนจะมีต้นทุนทางสังคมประมาณ 3,000 ดอลลาร์ หรือประมาณคนละร่วม 1 แสนบาท/คน/ปี

• ที่มากกว่านั้นคือ 1 คนที่ติดพนันหรือเล่นพนันจนเป็นปัญหา จะส่งผลกระทบเป็น Domino Effect ไปสู่คนรอบข้างได้ถึง 5-10 คน  จากคนใกล้ตัว คนในครอบครัว ไปจนถึงเพื่อนร่วมงานร่วมเรียน และผู้อื่นในสังคมของเขา    ฉะนั้น ความทุกข์ที่เกิดขึ้นจึงมิได้จำกัดอยู่แค่ผู้เล่นพนันเท่านั้น แต่จะเป็นการส่งต่อความทุกข์ไปสู่ผู้อื่นอีกหลายเท่าทวีคูณ มากน้อยต่างกันตามแต่กรรมที่ตกไปถึง  ซึ่งความทุกข์เหล่านี้ไม่สามารถประเมินค่าเป็นตัวเลขได้

• เบ็ดเสร็จ สมมติว่าคนไทยเล่นพนันออนไลน์เพิ่มปีละ 1 ล้านคนตามที่สมมติ  และ 40% หรือ 4 แสนคนกลายร่างเป็นผู้ติดพนันในที่สุด  เราจะมีต้นทุนทางสังคมประมาณ 136,000 ล้านบาท/ปี  บวกกับต้นทุนความทุกข์ที่มองไม่เห็นอีกจำนวนไม่น้อย

• ฉะนั้น ใครที่ว่าการนำพนันออนไลน์มาทำให้ถูกกฎหมายจะก่อให้เกิดเม็ดเงินทางเศรษฐกิจถึง 150,000 ล้านบาท  จึงอาจได้ไม่คุ้มเสีย และเป็นไอเดียที่ทำลายมากกว่าสร้างสรรค์     

• ยิ่งเมื่อคิดถึงคุณภาพของทรัพยากรมนุษย์ที่ต้องสูญเสียไปในขณะที่ประเทศไทยกำลังก้าวสู่สังคมผู้สูงวัย ที่คนวัยทำงานเป็นกลุ่มที่สังคมพึงต้องหวงแหนอย่างยิ่ง  การส่งเสริมพนันออนไลน์ที่ไม่พ้นจะมีกลุ่มเป้าหมายอยู่ที่คนรุ่นใหม่อันเป็นคนวัยทำงาน จึงเป็นการเซาะกร่อนบ่อนทำลายรากฐานการพัฒนาเศรษฐกิจเป็นอย่างยิ่ง

ดังนั้นจากข้อมูลทั้งหมด จะเห็นได้ว่า Entertainment Complex อาจเป็นโครงการสำคัญที่ช่วยกระตุ้นเศรษฐกิจไทย ช่วยดึงดูดนักลงทุน และเพิ่มจำนวนนักท่องเที่ยว แต่การดำเนินโครงการจำเป็นต้องมีมาตรการควบคุมที่รัดกุมเพื่อลดผลกระทบทางสังคมและสิ่งแวดล้อม

สิ่งสำคัญคือ การกำหนดสัดส่วนของกาสิโนให้ชัดเจน เพื่อไม่ให้โครงการกลายเป็นแหล่งพนันขนาดใหญ่ โดยควรเน้นการพัฒนาห้างสรรพสินค้า สวนสนุก และพื้นที่สาธารณะให้เป็นจุดขายหลักรวมถึงเปิดโอกาสให้ประชาชนและหน่วยงานอิสระมีส่วนร่วมในการตรวจสอบและให้ความเห็นต่อการอนุมัติและกำหนดพื้นที่กาสิโน เพื่อความโปร่งใสและลดความเสี่ยงในการทุจริต

ทุกท่านมีคิดเห็นอย่างไรเกี่ยวกับการสร้าง Entertainment Complex เห็นด้วยกับร่าง พ.ร.บ. ฉบับปัจจุบันหรือไม่? หรือมองว่าต้องมีการปรับแก้เพิ่มเติม?