เปิดจิตวิทยา 'Road Rage' ทำไมคนหัวร้อนง่ายเวลาขับรถ?
ในเวลานี้ คงไม่มีข่าวใดที่เป็นกระแสมากไปกว่ากรณีลูกนักการเมืองขับรถ BMW ป้ายแดงปาดหน้ารถกระบะบนถนนกาญจนาภิเษก เรื่องที่เริ่มต้นจากการเฉี่ยวเบียดกันเพียงไม่กี่วินาที กลับจบลงด้วยอุบัติเหตุ ผู้บาดเจ็บ และกระแสดราม่าที่กระทบชื่อเสียงของทั้งครอบครัวและปลุกกระแสในสังคมอย่างรุนแรง
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
เหตุการณ์นี้คือภาพสะท้อนของปรากฏการณ์ “โรดเรจ” (Road Rage) หรืออารมณ์เดือดระหว่างขับรถ ที่มักจะระเบิดออกมาอย่างฉับพลันจากความขัดแย้งเล็กๆ บนท้องถนน ไม่ว่าจะเป็นรถคันหน้าขับแช่เลนขวาเหมือนถนนเป็นของตัวเอง เลี้ยวโดยไม่เปิดไฟ ปาดหน้าอย่างไม่สนใจใคร มัวแต่คุยโทรศัพท์โดยไม่สนใจสภาพจราจรรอบข้าง หรือบางครั้งก็ขับเชื่องช้าจนทำให้คุณติดไฟแดงในวินาทีสุดท้าย ทั้งที่อีกนิดเดียวก็จะพ้นแยก
สิ่งเล็กๆ เหล่านี้ที่ดูเหมือนไม่มีอะไร กลับกลายเป็นเชื้อเพลิงที่จุดไฟความโกรธให้ปะทุขึ้นอย่างไม่ทันตั้งตัว จนบางครั้งเราก็เผลอสบถ ด่าทอ บีบแตรเสียงดัง หรือแม้กระทั่งคิดอยาก “เอาคืน” ให้อีกฝ่ายได้รับบทเรียน กลายเป็นความขัดแย้งที่บานปลายจนเกินควบคุม
ทำไมคนเราถึงหัวร้อนง่ายเวลาขับรถ? รู้จักสาเหตุลึกๆ ของโรดเรจ
แม้อาการหัวร้อนบนท้องถนนจะดูเหมือนเป็นแค่ปฏิกิริยาชั่ววูบที่เกิดจากสถานการณ์เฉพาะหน้า แต่แท้จริงแล้ว โรดเรจไม่ได้เกิดขึ้นเพียงเพราะใครปาดหน้า หรือขับช้าในเลนขวาเท่านั้น หากยังมีเบื้องหลังที่ซับซ้อนกว่านั้น
ในแง่จิตวิทยา โรดเรจมักเชื่อมโยงกับความเครียดในชีวิตประจำวัน การจัดการอารมณ์ที่บกพร่อง และการถ่ายโอนความโกรธจากเรื่องอื่นมาใส่สถานการณ์ตรงหน้า ขณะเดียวกัน ขณะเดียวกัน ปัจจัยทางสังคมก็เป็นแรงกระตุ้นสำคัญ เช่น ถนนที่แออัด ความรู้สึกว่า “ใครๆ ก็เห็นแก่ตัว” วัฒนธรรมการขับขี่ที่ขาดน้ำใจ รวมถึงสภาพแวดล้อมที่บีบให้เราต้องเร่งรีบตลอดเวลา
เมื่อทุกอย่างมาบรรจบกัน จากความเครียดในใจ ไปจนถึงสังคมรอบข้าง การขับรถจึงกลายเป็นสนามอารมณ์ที่พร้อมจะลุกเป็นไฟได้ในพริบตา
- มีรถบัง จนไม่เห็นอีกฝ่ายว่าเป็น “มนุษย์”
หนึ่งในกลไกสำคัญที่ผลักดันให้เกิดโรดเรจ คือการ “ลดทอนความเป็นมนุษย์” ของผู้อื่น ดร.อาวา คาเดลล์ (Ava Cadell) นักจิตวิทยาอธิบายว่า ผู้ที่มีแนวโน้มแสดงความก้าวร้าวบนท้องถนน มักไม่ได้มองผู้ขับคันอื่นว่าเป็นมนุษย์ที่มีชีวิต มีเรื่องราว มีความรู้สึก แต่กลับมองเป็นเพียงวัตถุ หรือสิ่งกีดขวางที่ต้องกำจัดพ้นทาง
รถยนต์กลายเป็นดั่งเกราะเหล็กที่ไม่เพียงปิดกั้นร่างกาย แต่ยังบดบังความเห็นอกเห็นใจ ความเชื่อมโยงแบบมนุษย์ต่อมนุษย์ถูกตัดขาด ผู้ขับเริ่มไม่สนใจว่าอีกฝ่ายรู้สึกอย่างไร หรือกำลังเผชิญอะไรอยู่
“พวกเขาลืมไปว่า รถคันข้างหน้าอาจเป็นพ่อของใครบางคน แม่ที่กำลังพาลูกไปโรงเรียน หรือใครสักคนที่เพิ่งผ่านวันที่เลวร้ายมา” ดร.คาเดลล์กล่าว “และเมื่อเราไม่เห็นอีกฝ่ายว่าเป็น ‘คน’ เราก็จะกล้าทำสิ่งที่เราไม่กล้าทำกับมนุษย์จริงๆ เช่น พูดหยาบ ตะโกน ด่าทอ หรือแม้แต่ใช้ความรุนแรง
- ความแออัดและสภาพแวดล้อมที่กดดัน
ผู้เชี่ยวชาญจำนวนมากเห็นพ้องกันว่า "ความแออัดบนท้องถนน" คือหนึ่งในปัจจัยหลักที่กระตุ้นให้เกิดโรดเรจ ยิ่งในเมืองใหญ่ที่มีปริมาณรถหนาแน่น ความล่าช้าในการเดินทางยิ่งทวีความน่าหงุดหงิด ผู้ขับขี่หลายคนรู้สึกราวกับว่าตนเองกำลังถูก "ขโมยเวลา" หรือสูญเสียการควบคุมสถานการณ์ ซึ่งล้วนเป็นจุดเริ่มต้นของความเครียดสะสม
ดร.แบร์รี มาร์เคล (Barry Markell) นักจิตบำบัดจากรัฐอิลลินอยส์ อธิบายพฤติกรรมโรดเรจด้วยการเปรียบเทียบที่น่าสนใจว่า "คล้ายการทดลองทางชีววิทยา" โดยเมื่อทำการทดลองโดยเพิ่มจำนวนหนูในพื้นที่จำกัดไปเรื่อยๆ จนเกินขีดความสามารถ หนูเหล่านั้นก็จะเริ่มหันมาทำร้ายกันเอง
บนท้องถนนก็ไม่ต่างกัน เมื่อมีคนมากเกินไปในพื้นที่จำกัด ความตึงเครียด การแย่งชิงช่องทาง และพฤติกรรมแข่งขันจึงกลายเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นแทบทุกวัน
- ความเครียดสะสมในชีวิตประจำวัน
โรดเรจในหลายกรณีไม่ได้เกิดจากสิ่งที่เกิดขึ้นบนถนนโดยตรง หากแต่เป็นเพียง "ฟางเส้นสุดท้าย" ของความเครียดที่สะสมมาตลอดวัน การปาดหน้าเล็กน้อย หรือการชะลอรถในจังหวะสำคัญ อาจเป็นจุดกระตุ้นให้ความไม่พอใจที่กดทับมานานระเบิดออกมา
ความเครียดจากงานที่กดดัน ปัญหาครอบครัวที่ไร้ทางออก ความไม่มั่นคงทางการเงิน หรือแม้แต่ความเหนื่อยล้าทั้งกายและใจที่สะสมจนเรื้อรัง ทั้งหมดนี้อาจไม่มีพื้นที่ให้ระบายอย่างเหมาะสมในชีวิตประจำวัน
และเมื่อไม่มีเวทีให้ระบายอย่างเปิดเผย การขับรถกลับกลายเป็นพื้นที่ "ปลอดภัย" ทางอารมณ์ ผู้คนอยู่ในรถของตัวเอง แยกขาดจากกันด้วยกระจกและเหล็ก ไม่มีการปะทะโดยตรง ไม่มีสายตาตำหนิ ไม่มีบทสนทนาแบบมนุษย์ต่อมนุษย์
คนเบื้องหน้าจึงไม่ใช่เพื่อนร่วมทาง แต่กลายเป็นตัวแทนของทุกสิ่งที่ผิดพลาดในชีวิต และเป็นเป้าระบายที่สะดวกที่สุดในเวลานั้น
บุคลิกภาพแบบไหน เสี่ยงหัวร้อนบนถนนมากที่สุด?
ดร.เจอร์รี เดฟเฟนบาเชอร์ (Jerry Deffenbacher) นักจิตวิทยาจากมหาวิทยาลัยโคโลราโดสเตต ได้ศึกษาและจำแนกบุคลิกภาพของผู้ที่มีแนวโน้มแสดงพฤติกรรมโรดเรจไว้ว่า มักมีลักษณะร่วมกัน 5 ประการสำคัญ ซึ่งล้วนเป็นปัจจัยที่ส่งเสริมให้เกิดความก้าวร้าวเมื่ออยู่หลังพวงมาลัย คือ
- คิดลบและมองโลกในแง่ร้าย: มักมองการกระทำของผู้อื่นในทางลบ เช่น เชื่อว่ารถคันข้างหน้าปาดหน้า “ตั้งใจ” ทำให้โมโห หรือคิดว่าคนอื่นกำลังท้าทายตนอยู่เสมอ
- มีพฤติกรรมการขับที่เสี่ยงสูง: เช่น การขับเร็วเกินควร การเปลี่ยนเลนกระทันหัน ขับจี้ท้าย หรือฝ่าไฟแดง ซึ่งทั้งหมดสะท้อนความใจร้อนและขาดการยับยั้งชั่งใจ
- ตอบสนองรุนแรงแบบทันทีทันใด: บีบแตรเสียงดัง ด่าทอ ใช้คำหยาบคาย หรือแสดงพฤติกรรมก้าวร้าวผ่านสีหน้าและท่าทาง โดยไม่พยายามควบคุมอารมณ์
- ประสบอุบัติเหตุบ่อยกว่าค่าเฉลี่ย: งานวิจัยพบว่าผู้ที่มีบุคลิกแบบนี้มีแนวโน้มประสบอุบัติเหตุมากกว่าผู้ขับทั่วไปถึงสองเท่า
- มีระดับความวิตกกังวลและความหุนหันพลันแล่นสูง: มักเริ่มต้นการขับขี่ด้วยอารมณ์ไม่ดี และปล่อยให้อารมณ์นำหน้าการตัดสินใจ
นอกจากบุคลิกภาพพื้นฐานแล้ว ปัจจัยเสริมอื่นๆ ก็มีบทบาทไม่น้อย เช่น การใช้แอลกอฮอล์หรือสารเสพติด ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อความสามารถในการควบคุมตนเองและตัดสินใจอย่างมีเหตุผล
อีกหนึ่งปัจจัยร่วมสมัยที่ไม่ควรมองข้ามคือ โทรศัพท์มือถือ โดยเฉพาะเมื่อมีการโต้เถียงหรือทะเลาะทางโทรศัพท์ในขณะขับรถ ดร.อาวา คาเดลล์ ระบุว่า “อารมณ์ที่พุ่งสูงจากบทสนทนา สามารถลามเข้ามาสู่พฤติกรรมบนถนนได้อย่างไม่รู้ตัว ทั้งจากปลายสายและผู้ขับเอง”
ถ้าเป็นคนโมโหง่ายระหว่างขับรถ ควรทำอย่างไร?
ดร.แบร์รี มาร์เคล (Barry Markell) นักจิตบำบัดผู้เชี่ยวชาญด้านความโกรธ บอกว่า มีผู้คนจำนวนไม่น้อยมาปรึกษาเขาเพราะคนใกล้ตัวรู้สึก “ไม่ปลอดภัย” เมื่อต้องนั่งรถไปด้วย พฤติกรรมที่เราคิดว่าแค่ “บ่นนิดๆ” หรือ “บีบแตรสักหน่อย” อาจทำให้คนข้างๆ หวาดกลัวโดยไม่รู้ตัว
หากคุณเริ่มสังเกตว่าตนเองมีแนวโน้มจะหัวร้อนเมื่อขับรถ นี่คือคำแนะนำที่อาจช่วยคุณเปลี่ยนเส้นทางอารมณ์ ก่อนที่มันจะผลักดันให้คุณทำอะไรที่ต้องมาเสียใจทีหลัง
- นึกถึงผลที่ตามมา ให้คิดเสมอว่าการระเบิดอารมณ์แม้เพียงไม่กี่วินาที อาจนำไปสู่ค่าปรับ ค่าซ่อมรถ ค่าทนาย หรือแม้กระทั่งทำลายชื่อเสียงและความสัมพันธ์ของคุณเอง
- ติดรูปคนที่คุณรักไว้ในรถ เพราะภาพของลูก แฟน หรือครอบครัว อาจช่วยเตือนใจได้ว่าสิ่งที่สำคัญที่สุดไม่ใช่การเอาชนะ แต่อยู่ที่การกลับบ้านอย่างปลอดภัย
- พักผ่อนให้เพียงพอ เพราะการอดนอนไม่เพียงทำให้สมาธิลดลง แต่ยังทำให้การควบคุมอารมณ์ยากขึ้นอย่างมาก
- หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์ เพราะแม้จะดื่มเพียงเล็กน้อย แอลกอฮอล์ก็สามารถลดความยั้งคิดและเพิ่มความหุนหันพลันแล่นได้
- เผื่อเวลาออกจากบ้าน เพราะการเร่งรีบเพราะกลัวมาสายมักเป็นจุดเริ่มต้นของความหงุดหงิด
- เปิดเพลงที่ช่วยผ่อนคลาย เพราะดนตรีมีอิทธิพลอย่างมากต่ออารมณ์ของผู้ฟัง เวลาขับรถลองเปิดเพลงที่คุณชอบ หรือดนตรีจังหวะสบายๆ เพื่อลดระดับความเครียด
- สังเกตตัวเอง คอยดูว่าอะไรคือสิ่งที่ทำให้คุณโมโหบ่อยๆ? คุณโมโหอยู่นานแค่ไหน? และลองเปลี่ยนมุมมอง เช่น จาก “เขาจงใจปาดหน้า” เป็น “เขาอาจไม่เห็นเรา”
หากเจอคนขับหัวร้อนใส่ ควรทำอย่างไร?
บางครั้งเราอาจไม่ได้เป็นฝ่ายเริ่ม แต่กลับต้องตกอยู่ในสถานการณ์ที่อันตรายเพราะเจอคนขับรถที่โกรธเกรี้ยว ใจร้อน หรือแสดงพฤติกรรมคุกคามบนถนน ซึ่งอาจทำให้รู้สึกตกใจ หวาดกลัว หรืออยากตอบโต้กลับ
แต่ในสถานการณ์เช่นนี้ ดร.แบร์รี มาร์เคล แนะนำว่า สิ่งสำคัญคือ "อย่าปล่อยให้อารมณ์ของอีกฝ่ายมากำหนดการตัดสินใจของคุณ” ผู้ที่ตกเป็นเป้าควรเป็นฝ่ายควบคุมสถานการณ์ด้วยความเยือกเย็น และให้ความสำคัญกับความปลอดภัยเป็นอันดับแรก
- เปลี่ยนเลนเพื่อหลีกเลี่ยง อย่าฝืนขับเคียงข้างหรือแข่งขันกับอีกฝ่าย
- ชะลอให้เขาแซงไป เพื่อลดความตึงเครียด
- อย่าตอบโต้ หลีกเลี่ยงการสบถ ตะโกน หรือแสดงท่าทางประชดประชัน เพราะอาจยิ่งจุดชนวนความรุนแรง
- อยู่ด้านหลัง ดีกว่าอยู่ด้านหน้า เพราะการปล่อยให้เขาขับนำหน้า จะช่วยลดความเสี่ยงจากพฤติกรรมก้าวร้าวที่อาจเกิดขึ้น
- เปลี่ยนเส้นทางหรือจอดพักหากจำเป็น หากรู้สึกว่าอารมณ์ของอีกฝ่ายรุนแรงเกินควบคุม ให้หาทางแยกตัวจากสถานการณ์ทันที
ควรสบตาหรือไม่? ประเด็นนี้มีมุมมองที่แตกต่างกัน ดร.อาวา คาเดลล์ แนะนำว่า “การสบตาอย่างสุภาพ อาจช่วยย้ำเตือนความเป็นมนุษย์ของกันและกัน และมีประโยชน์หากต้องจำใบหน้าในภายหลัง”
อย่างไรก็ตาม นักจิตวิทยาบางรายกลับเตือนว่า การสบตาโดยตรงอาจถูกตีความว่าเป็นการท้าทายหรือยั่วยุ ซึ่งอาจทำให้สถานการณ์แย่ลง ดังนั้น ควรประเมินสถานการณ์รอบข้าง รวมไปถึงบริบททางวัฒนธรรมและสังคมในพื้นที่ อย่างรอบคอบก่อนตัดสินใจ
อ้างอิง: WebMD, MedicineNet, APA
