สังคมสูงวัยเทรนด์การดูแลตนเอง Aging Society to Self Care Trend

สังคมสูงวัยเทรนด์การดูแลตนเอง Aging Society to Self Care Trend

Aging Society to Self Care Trend เป็นคำที่ถูกพูดถึงเป็นอย่างมาก  เป็นคำที่อธิบายถึงเทรนด์การดูแลตนเองที่เพิ่มขึ้นในสังคมผู้สูงอายุ เทรนด์นี้เกิดขึ้นจากปัจจัยหลายประการและประเทศไทยเองก็เข้าสู่สังคมผู้สูงอายุแล้ว นอกจากนี้ผู้สูงอายุมีแนวโน้มที่จะใช้ชีวิตอย่างอิสระและพึ่งพาตนเองมากขึ้น เนื่องจากคนไทยไม่นิยมมีลูก ทำให้เทรนด์การดูแลตนเองในสังคมผู้สูงจะมากขึ้นตามลำดับ

ในงาน SUSTAINABILITY EXPO 2023 (SX2023) มหกรรมความยั่งยืนที่ใหญ่ที่สุดในอาเซียน มีเวทีเสวนาในหัวข้อ “Aging Society to Self Care Trend ”  โดยได้วิทยากรผู้ทรงคุณวุฒิ ทั้ง 3 ท่าน ได้แก่

• รศ.นพ.ฉันชาย สิทธิพันธุ คณบดีคณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ผู้อำนวยการโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย
• รศ.ดร.นิพิฐ พิรเวชที่ปรึกษาคณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย มองว่าแนวโน้มของสังคมผู้สูงอายุ (Aging Society)
• ศาสตราจารย์ ดร.เกื้อเกียรติ ประดิษฐ์พรศิลป์ หัวหน้าศูนย์ความเป็นเลิศด้านผู้สูงอายุ

ร่วมพูดคุยถึงแนวทางในการพึ่งพาตนเองในหัวข้อ Aging Society to Self Care Trend สังคมสูงวัยเทรนด์การดูแลตนเอง โดยมีเนื้อหาสาระสําคัญดังนี้

ความยืนยาวของชีวิต longevity ( health span vs life span) อย่างไรให้ยั่งยืน

รศ.นพ.ฉันชาย สิทธิพันธุ คณบดีคณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ผู้อำนวยการโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย  ให้ความสำคัญกับแนวคิด longevity หรือความยืนยาวของชีวิต โดยมองว่าเป็นเป้าหมายที่เป็นไปได้และควรส่งเสริมให้เกิดขึ้น สามารถทำได้ผ่านแนวทางต่างๆ นอกจากนี้ รศ.นพ.ฉันชาย มองว่า longevity ไม่ได้หมายถึงการมีชีวิตยืนยาวเพียงอย่างเดียว แต่หมายถึงการมีชีวิตที่มีคุณภาพและมีความสุข โดยบุคคลควรสามารถใช้ชีวิตได้อย่างอิสระ มีส่วนร่วมในสังคม และได้ทำในสิ่งที่ตนเองรัก ในมุมมองของ รศ.นพ.ฉันชาย longevity นั้น ประกอบด้วย 2 องค์ประกอบหลัก คือ health span และ life span

• Health span คือ ช่วงชีวิตที่มีสุขภาพที่ดี ยังไม่มีการเสื่อมของร่างกายตามวัย 
• Life span คือ ช่วงชีวิตตั้งแต่เกิดจนถึงเสียชีวิต (longevity)

รศ.นพ.ฉันชาย มองว่า  health span มีความสำคัญมากกว่า life span เนื่องจากการที่มีชีวิตยืนยาว แต่มี health span ที่สั้น ก็อาจไม่ได้มีชีวิตที่มีคุณภาพและมีความสุข สำหรับแนวทางส่งเสริม health span นั้นสามารถทำได้ง่ายๆคือ 

• การดูแลสุขภาพตนเองอย่างสม่ำเสมอ เช่น การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ การนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ การไม่สูบบุหรี่ การไม่ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ มีความรู้ในเรื่องการใช้ยารักษาตัวเอง และหลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงอื่นๆ  แนวทางเหล่านี้สามารถนำมาใช้เ้พื่อเพิ่ม health span ได้
• มีการส่งเสริม personal health literacy การเรียนรู้เกี่ยวกับสุขภาพ การพัฒนาทักษะในการเข้าถึงและเข้าใจข้อมูลสุขภาพ และ การส่งเสริมทักษะในการตัดสินใจเกี่ยวกับสุขภาพ ทั้งหมดนี้จะทำให้ ประชาชนมีความรู้เกี่ยวกับสุขภาพ และโรคภัยไข้เจ็บต่างๆ เข้าถึงและเข้าใจข้อมูล สามารถประเมิน และ มีทักษะในการคิดวิเคราะห์และตัดสินใจเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพของตนเองโดยไม่ต้องสอบถามแพทย์

สิ่งที่ รศ.นพ.ฉันชาย เสนอแนะนั้น สามารถนำมาปรับใช้เพื่อส่งเสริม longevity ให้กับทุกคนได้ โดยเริ่มต้น ตั้งแต่วันนี้ จากการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิตให้เหมาะสม รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ และพักผ่อนให้เพียงพอ ควบคู่ไปกับการพัฒนาเทคโนโลยีทางการแพทย์และการรักษาโรคใหม่ๆ เพื่อให้ทุกคนสามารถมีชีวิตที่ยั่งยืนละยืนยาวอย่างมีคุณภาพได้

สังคมผู้สูงอายุ สู่เทรนด์การดูแลสุขภาพแบบ Self Care

ศาสตราจารย์ ดร.เกื้อเกียรติ ประดิษฐ์พรศิลป์ หัวหน้าศูนย์ความเป็นเลิศด้านผู้สูงอายุ ได้มาให้ความเห็นเกี่ยวกับ   สังคมสูงวัยกับเทรนด์การดูแลตนเอง เนื่องจาก  ประเทศไทยกำลังเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างรวดเร็ว จากข้อมูลของสำนักงานสถิติแห่งชาติ ระบุว่า ในปี พ.ศ. 2564 ประเทศไทยมีประชากรผู้สูงอายุ 18.7 ล้านคน คิดเป็นร้อยละ 22.1 ของประชากรทั้งหมด และคาดว่าจะเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 30 ในปี พ.ศ. 2573 การเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงหลายด้านในสังคมไทย รวมถึงด้านการดูแลรักษาสุขภาพของผู้สูงอายุ อย่างไรก็ตาม ทรัพยากรด้านการดูแลรักษาสุขภาพสำหรับผู้สูงอายุในไทยยังมีจำกัด จึงจำเป็นต้องมีการปรับเปลี่ยนแนวทางการดูแลรักษาสุขภาพของผู้สูงอายุให้สอดคล้องกับสังคมผู้สูงอายุ โดย ดร.เกื้อเกียรติ เสนอแนะ  แนวทางการดูแลรักษาสุขภาพของผู้สูงอายุในสังคมผู้สูงอายุ ดังนี้

• การส่งเสริมการดูแลสุขภาพตนเอง (Self Care) ผู้สูงอายุควรมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับสุขภาพของตนเอง และสามารถดูแลสุขภาพของตนเองได้อย่างเหมาะสม โดยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ เช่น การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ พักผ่อนให้เพียงพอ หลีกเลี่ยงการดื่มสุราและสูบบุหรี่ เป็นต้น
• การพัฒนาระบบการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุแบบองค์รวม (Integrated Care) ระบบการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุแบบองค์รวม เป็นการบูรณาการบริการด้านสุขภาพและสังคมสำหรับผู้สูงอายุให้มีประสิทธิภาพและครอบคลุมทุกมิติ ตัวอย่างเช่น บริการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายที่บ้าน (Home Hospice Care) บริการดูแลผู้สูงอายุแบบพักค้าง (Day Care) เป็นต้น
• การส่งเสริมบทบาทของครอบครัวและชุมชนในการดูแลผู้สูงอายุ ครอบครัวและชุมชนมีบทบาทสำคัญในการดูแลผู้สูงอายุ การให้ความรู้ความเข้าใจแก่ครอบครัวและชุมชนเกี่ยวกับการดูแลผู้สูงอายุอย่างเหมาะสม จะช่วยให้ผู้สูงอายุได้รับการดูแลอย่างมีคุณภาพและเหมาะสม

ดร.เกื้อเกียรติ กล่าวว่า การปรับเปลี่ยนแนวทางการดูแลรักษาสุขภาพของผู้สูงอายุให้สอดคล้องกับสังคมผู้สูงอายุ จำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม เพื่อร่วมกันสร้างสังคมผู้สูงอายุที่มีคุณภาพและมีความสุขอย่างยั่งยืน

แนวทางการดูแลผู้สูงอายุอย่างยั่งยืน

รศ.ดร.นิพิฐ พิรเวชที่ปรึกษาคณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย มองว่าแนวโน้มของสังคมผู้สูงอายุ (Aging Society) ในปัจจุบัน ส่งผลให้เกิดกระแสการดูแลสุขภาพด้วยตนเอง (Self Care Trend) มากขึ้น โดยผู้สูงอายุต้องการดูแลสุขภาพของตนเองให้แข็งแรงและมีคุณภาพชีวิตที่ดี โดยไม่พึ่งพาผู้อื่นหรือระบบบริการสุขภาพมากเกินไป นอกจากนี้ ค่ารักษาพยาบาลมีราคาแพง ทำให้ผู้สูงอายุต้องการลดค่าใช้จ่ายด้านการรักษาพยาบาล ดร.นิพิฐ ได้แนะนำ แนวทางการดูแลผู้สูงอายุอย่างยั่งยืน

• ผู้สูงอายุต้องดูแลตัวเอง โดยปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิตให้สุขภาพดี
• ครอบครัวต้องร่วมมือกันดูแลผู้สูงอายุ เพื่อให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดี
• ผู้สูงอายุต้องออกกำลังกายอยู่เสมอ อยู่ที่บ้านก็ทำได้ เช่น การทำกายบริหาร โยคะ เต้นแอโรบิก
• การรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพ เช่น การทานผักและผลไม้เป็นประจำ หลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันสูง
• การพักผ่อนให้เพียงพอ เช่น นอนหลับอย่างน้อย 7-8 ชั่วโมงต่อวัน
• ตรวจสุขภาพเป็นประจำ เช่น ตรวจสุขภาพประจำปี ตรวจเช็คความดันโลหิต น้ำตาลในเลือด
• ภาครัฐต้องสนับสนุนนโยบายและบริการด้านการดูแลผู้สูงอายุ

ปัญหาที่พบบ่อยในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิตเพื่อสุขภาพของผู้สูงอายุ เช่น ผู้สูงอายุมักติดนิสัยการกินอาหารหวาน เค็ม และไขมันสูง ดร.นิพิฐ จึงเสนอวิธีแก้ปัญหาโดยให้ครอบครัวช่วยปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิตของผู้สูงอายุอย่างค่อยเป็นค่อยไป ดร.นิพิฐ กล่าวเสริมถึงความสำคัญของการมีส่วนร่วมของภาครัฐและภาคเอกชนในการส่งเสริมการดูแลผู้สูงอายุอย่างยั่งยืน อาจารย์เสนอว่าภาครัฐควรสนับสนุนนโยบายและบริการด้านการดูแลผู้สูงอายุที่มีคุณภาพ ส่วนภาคเอกชนควรพัฒนานวัตกรรมและเทคโนโลยีเพื่อช่วยให้การดูแลผู้สูงอายุมีประสิทธิภาพมากขึ้น

การดูแลสุขภาพอย่างยั่งยืนต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ทั้งปัจเจกบุคคล ครอบครัว ภาครัฐ และภาคเอกชน เพราะความสำคัญของการดูแลสุขภาพอย่างยั่งยืน โดยกล่าวว่าการดูแลสุขภาพที่ดีจะช่วยให้คนไทยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น และลดภาระค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพของประเทศ และที่สำคัญการดูแลสุขภาพที่ดีไม่จำเป็นต้องจ่ายเงินแพงๆ เราสามารถดูแลสุขภาพได้ด้วยตนเองโดยใช้ความรู้และทักษะที่เหมาะสม สุดท้ายนี้เราควรให้ความสำคัญในการวางแผนชีวิต เพื่อการเตรียมความพร้อมก่อนถึงวาระสุดท้ายของชีวิต