ถอดบทเรียนยูเครน: เกมแห่งอำนาจ Hybrid Warfare ประเทศไทยควรถอดบทเรียน

สงครามในยูเครนที่ยืดเยื้อมาหลายปีไม่เพียงแต่สร้างความสูญเสียให้กับประชาชนยูเครนทั้งชีวิต ดินแดน และทรัพยากร แต่ยังเผยให้เห็นถึงบทเรียนสำคัญเกี่ยวกับ "เกมของมหาอำนาจ" ที่ประเทศเล็กต้องเผชิญ เมื่อผู้นำไม่อาจรักษาผลประโยชน์ของชาติไว้ได้และถูกดึงเข้าสู่ความขัดแย้งที่ใหญ่เกินตัว

เช่นเดียวกับประเทศไทยกำลังเผชิญกระแสทั่วโลกประณาม จากการที่ไทยส่งตัวชาวอุยกูร์ จำนวน 40 คน ให้รัฐบาลจีน ทั้งกระบวนการส่งกลับที่มีความคลุมเครือ ลึกลับ ทั้งภาวะผู้นำของ น.ส.แพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรี ที่บอกกับสื่อเพียงว่า "ยังไม่ได้คุยรายละเอียด" แสดงให้เห็นภาพที่ชัดเจนว่าประเทศไทยถูกขนาบข้างด้วย 2 มหาอำนาจโลก สหรัฐฯและจีน การดำเนินการนโยบายการต่างประเทศของประเทศไทยจึงถูกตั้งคำถามว่าผลประโยชน์ของประเทศในเรื่องการส่งกลับอุยกูร์อยู่ตรงไหน

ภาพของประธานาธิบดีโวโลดีมีร์ เซเลนสกี ที่ถูกเชิญไปเจรจากับผู้นำตะวันตก แต่กลับไม่ได้รับผลลัพธ์ที่เป็นประโยชน์กับยูเครนอย่างแท้จริง กลายเป็นสัญลักษณ์ของสถานการณ์ที่ "ประเทศต้องเลือกข้าง" โดยไม่มีอำนาจต่อรองอย่างแท้จริง

รองศาสตราจารย์ ดร. ปิติ ศรีแสงนาม จากคณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จะพาเราไปถอดบทเรียนจากวิกฤติยูเครน วิเคราะห์จุดอ่อนของการบริหารประเทศที่พึ่งพามหาอำนาจเกินไป และสะท้อนให้เห็นว่า ประเทศไทยควรเรียนรู้อะไรจากเรื่องนี้ เพื่อไม่ให้ตกเป็นหมากในเกมของโลกที่เต็มไปด้วยการแข่งขันทาง

ถอดบทเรียนยูเครน: เมื่อผู้นำไม่ได้รักษาผลประโยชน์ของประเทศ

ภาพความอัปยศอดสูที่ผู้นำยูเครน Zelenskyy ถูกเชิญไปรุมกินโต๊ะโดย ประธานาธิบดี Trump และรองประธานาธิบดี Vance รวมทั้งการเจรจาที่ชะงักงันและไม่มีสิ่งใดที่เป็นประโยชน์ต้องประชาชนยูเครนที่สูญเสียทั้งชีวิต ดินแดน ทรัพยากร และที่สำคัญที่สุดคือ อนาคต ทำให้เราต้องมาถอดบทเรียน

1. 20 ปีที่ผ่านมา ประเทศยูเครนมิได้เป็นตัวของตัวเองเนื่องจากถูกแทรกแซง

ผ่านกระบวนการการสงครามผสมผสาน (Hybrid Warfare) มาอย่างต่อเนื่อง ปั่นหัวให้ประชาชนยูเครนลุกฮือขึ้นมาอย่างน้อย 3 ครั้ง

1) Orange Revolution 2004/2005

2) Euro Maidan 2014 และ

3) การลงประชามติของประชาชนในคาบสมุทร Crimea เพื่อแยกตัวเป็นเอกราชและในที่สุดขอเข้าเป็นส่วนหนึ่งของรัสเซีย ทั้งหมดไม่ได้ทำไปเพื่อประโยชน์ของประเทศ หากแต่ทั้งหมดเป็นเกมส์ของมหาอำนาจไม่ว่าจะเป็นฝ่ายยุโรป+สหรัฐ หรือฝ่ายรัสเซีย

2. ผู้นำของยูเครน ไม่ว่าจะเป็น :

Leonid Kuchma (1995-2005 โปรรัสเซีย)

Viktor Yushchenko (2005-2010 โปร NATO)

Viktor Yanukovych (2010-2014 โปรรัสเซีย)

Petro Poroshenko (2014-2019)

และ Volodymyr Zelenskyy (2019- ปัจจุบัน)

แน่นอนว่า 2 คนสุดท้ายโปร NATO อย่างยิ่งยวด ล้วนทำให้เราเห็นว่าผู้นำที่เลือกข้าง ได้รับการสนับสนุนจากมหาอำนาจภายนอกไม่ว่าจะเป็นฝ่ายไหน ล้วนแล้วแต่ทำให้ตลอดมา แทนที่พวกเขาจะรักษาผลประโยชน์ของยูเครนเป็นหลัก พวกเขากลับต้องเอาอกเอาใจมหาอำนาจภายนอก และดึงยูเครนเข้าสู่ความขัดแย้งทางภูมิรัฐศาสตร์อย่างไม่อาจหลีกเลี่ยงได้

3. ผลประโยชน์ของประเทศ ประกอบด้วย 4 ประเด็น

1) ความมั่นคงทางในมิติอำนาจอธิปไตย บูรณภาพแห่งดินแดน และความมั่นคงแบบ Non-Traditional Security ที่เน้นความมั่นคงของมนุษย์

2) ความมั่งคั่งที่หมายถึงเศรษฐกิจที่มีเสถียรภาพ มีการเจริญเติบโต และมีการจัดสรรที่เป็นธรรม

3) การขยายพลังอำนาจของชาติในมิติต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น เศรษฐกิจ สังคม การเมือง สิ่งแวดล้อม วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี การทหาร และ สุดท้ายที่อาจจะสำคัญที่สุด นั่นคือ

4) ความภาคภูมิใจของชาติ (บางพื้นที่ บางชนชาติ อาจจะไม่ได้รับรองเป็นประเทศ อาจจะไม่มีแผ่นดิน แต่พวกเขาก็ยังคงมีความภาคภูมิใจในตนเอง ลองนึกถึง ชาวปาเลสไตน์ ชาวไต้หวัน กลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ)

4. แต่เมื่อผลประโยชน์ของชาติไม่ได้รับการรักษาผลประโยชน์

เพราะผู้นำต้องเลือกข้างรับใช้มหาอำนาจที่มีอิทธิพลเหนือกว่า เมื่อประชาชนถูกปลุกปั่นแทรกแซงให้เลือกข้าง ให้แตกแยก ในที่สุด อย่างกรณีของยูเครน ความมั่นคงก็กำลังสูญเสียดินแดน ซึ่งคงไม่สามารถกลับไปมีดินแดนเหมือนก่อนปี 2014 ได้ ในเรื่องความมั่งคั่ง คงไม่ต้องพูดถึง เพราะมหาอำนาจที่เคยสนับสนุนนั่นเองที่ตอนนี้กำลังจะกลับมาของสูบเลือด สูบทรัพยากร มิพักต้องพูดถึงพลังอำนาจในมิติต่างๆ ที่วันนี้ประชาชนยูเครนก็อ่อนแรง หมดกำลังใจ และในที่สุดผู้นำก็ถูกเรียกมาโดนรุมแบบไร้ศักดิ์ศรีเช่นนี้

5. คำถามคือ สำหรับประเทศไทย

เราต้องช่วยกันระวังอย่างยิ่งยวด อย่าให้มีใครมาแทรกแซง ปลุกปั่น ต้องคอยเฝ้าระวังให้ผู้นำรักษาผลประโยชน์ของชาติ อย่าให้เกิดผลประโยชน์ที่ขัดแย้งระหว่าง ผลประโยชน์ของชาติ กับผลประโยชน์ส่วนตัว ผลประโยชน์ของครอบครัว และผลประโยชน์ทางธุรกิจ

6. นาทีนี้เราต้องการทีมประเทศไทยที่ประกอบขึ้นจาก 6 เสาหลักที่ทำงานสอดประสานกัน อันได้แก่

1. ผู้นำที่มีวิสัยทัศน์ มีความรู้ความสามารถ ไม่สับสนในการรักษาผลประโยชน์ของประเทศกับผลประโยชน์ของครอบครัวหรือของธุรกิจครอบครัว

2. ผู้ตัดสินใจทางนโยบายในระดับสูงที่มีความรู้ ความสามารถ ซื่อสัตย์ กล้าหาญ กล้าตัดสินใจ และรับผิดชอบการตัดสินใจ

3. เจ้าหน้าที่รัฐ ที่ซื่อสัตย์ ทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ ประสิทธิผล

4. นักวิชาการที่ทำงานหนักแบบสหสาขาวิชา ให้รู้ลึก รู้กว้าง รู้จริง และกล้าเปลืองตัวที่จะชี้นำสังคมผ่านการบริการวิชาการ

5. ภาคเอกชน (แน่นอนที่ต้องรักษาผลประโยชน์ของธุรกิจ) และภาคประชาสังคม (ที่ต้องรักษาผลประโยชน์ของประชาชน) ที่ต้องการมีส่วนร่วม ให้ข้อมูลสนับสนุนช่วยการตัดสินใจ

6. สื่อสารมวลชนที่เข้มแข็ง กล้าหาญที่จะตรวจสอบ และนำเสนอข้อมูลอย่างถูกต้อง ไม่ถูกบิดเบือนแทรกแซง

วิกฤติยูเครนเป็นตัวอย่างที่ชัดเจนว่า หากประเทศเล็ก เช่น ประเทศไทย ไม่สามารถรักษาความเป็นอิสระทางยุทธศาสตร์ และถูกดึงเข้าสู่เกมมหาอำนาจ ก็อาจต้องเผชิญกับสงครามและความสูญเสียมหาศาล

สำหรับประเทศไทย เราต้อง สร้างเสถียรภาพจากภายใน และ รักษาสมดุลของนโยบายระหว่างประเทศ เพื่อให้มั่นใจว่าเราจะไม่ตกเป็นเครื่องมือของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง การรักษาผลประโยชน์ของชาติให้เป็นอันดับหนึ่ง คือแนวทางเดียวที่จะปกป้องอนาคตของประเทศจากความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นได้ในโลกที่เต็มไปด้วยการแข่งขันทางภูมิรัฐศาสตร์

อ้างอิง : Piti Srisangnam