แชร์วิธีเล่นสงกรานต์แบบประหยัดน้ำ หลังโลกรวนทำภัยแล้งรุนแรงขึ้น
สงกรานต์ เทศกาลสาดน้ำที่ทั้งคนไทยและชาวต่างชาติต่างรอคอยจะได้เล่นน้ำกันอย่างสนุกสนาน แต่การเล่นน้ำสงกรานต์ก็หมายถึงการใช้น้ำมากขึ้น และเป็นการใช้น้ำเพิ่มขึ้นในช่วงหน้าแล้งเสียด้วย
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
ภัยแล้งในประเทศไทย
ความแห้งแล้งในประเทศไทยจะลากยาวตั้งแต่ฤดูหนาวถึงฤดูร้อน หรือราวเดือนตุลาคม–พฤษภาคมของทุกปี ครอบคลุมเทศกาลปีใหม่ไทยในช่วงกลางเดือนเมษายนเอาไว้ด้วย ทุกปีราวปลายเดือนมีนาคม–ต้นเดือนเมษายน เรามักจะได้เห็นประกาศขอความร่วมมือจากกรมชลประทานให้เรา “ใช้น้ำอย่างประหยัด” เพื่อให้สามารถผ่านวิกฤตขาดแคลนน้ำในช่วงฤดูน้ำน้อยไปได้
สาเหตุที่ช่วงฤดูร้อนมีน้ำน้อย ส่วนหนึ่งเป็นเพราะเดือนเมษายนเป็นช่วงเวลาที่เพิ่งผ่านฤดูหนาว ซึ่งมักจะมีปริมาณน้ำฝนน้อยที่สุดในรอบปี โดยเฉพาะเดือนมกราคมและกุมภาพันธ์ ทำให้อ่างเก็บน้ำ แหล่งน้ำธรรมชาติ และแม่น้ำต่าง ๆ มีน้ำเก็บไว้ในปริมาณน้อย กระทบต่อน้ำดิบที่ใช้ในการผลิตน้ำประปา
ในปีนี้ (2568) จังหวัดชัยนาทกำลังเผชิญกับภัยแล้งหนักจากสภาวะฝนทิ้งช่วง ไม่มีฝนมาหลายเดือน ทำให้พื้นที่นาข้าวกว่าพันไร่ถูกทิ้งร้าง หรืออย่างเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา เขื่อนลำตะคองก็ออกมาชี้แจงเพื่อสร้างความมั่นใจแก่ประชาชนว่าจะมีน้ำเพียงพอใช้ในช่วงหน้าแล้ง พร้อมย้ำว่า “ทุกฝ่ายต้องประหยัดน้ำ”
แต่จะยังประหยัดน้ำอยู่ไหม หากเรายังอยากเติมน้ำใส่กระบอกปืนฉีดน้ำและขัน?
ย้อนรอยการจัดการน้ำช่วงสงกรานต์
แม้จะเป็นฤดูแล้ง แต่ประเพณีก็ยังดำเนินต่อไป การบริหารจัดการน้ำเพื่อให้พอใช้พอเล่น จึงเป็นสิ่งที่มักมีการวางแผนล่วงหน้า
ในปี 2562 (ข้อมูลล่าสุดจากการสืบค้นทางอินเทอร์เน็ต) กรมชลประทานได้มีคำสั่งให้การชลประทานทั่วประเทศระบายน้ำจากเขื่อนและอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ต่าง ๆ ตลอดเดือนเมษายนแล้วแต่พื้นที่ เพื่อให้ประชาชนได้ฉลองกัน โดยปริมาณการปล่อยน้ำต่อวันมีตั้งแต่ราว 10,000 ลูกบาศก์เมตร จนถึง 800,000 ลูกบาศก์เมตร ขึ้นอยู่กับพื้นที่
ตัวอย่างการระบายน้ำจากอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ เช่น
- เชียงใหม่ใช้น้ำที่ระบายจากฝายแม่แตง และเขื่อนแม่งัดสมบูรณ์ชลมาสู่คูเมือง
- ลำปางใช้น้ำจากเขื่อนกิ่วลมและเขื่อนกิ่วคอหมาที่ระบายสู่แม่น้ำวัง
- สกลนครใช้น้ำจากเขื่อนน้ำอูน
- อุดรธานีจากเขื่อนห้วยหลวง
- เขื่อนแก่งกระจานระบายน้ำเพื่อใช้ผลิตน้ำประปาในเขตอำเภอชะอำ และส่งเข้าลำสายใหญ่
- เขื่อนปราณบุรีส่งน้ำดิบให้การประปาหัวหิน
การส่งน้ำจากเขื่อนและอ่างเก็บน้ำต่าง ๆ ในปี 2562 นอกจากจะสนับสนุนการเล่นน้ำสงกรานต์ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นไปตามแผนการส่งน้ำตามรอบเวรเพื่อสนับสนุนการใช้น้ำเป็นปกติอยู่แล้ว ยังช่วยการทำเกษตรกรรมในช่วงฤดูแล้ง และรักษาระบบนิเวศอีกด้วย และแม้ว่าจะมีการบริหารจัดการล่วงหน้า กรมชลประทานก็มักจะขอให้ประชาชนใช้น้ำอย่างประหยัดในช่วงเทศกาลหยุดยาวนี้อยู่ดี
เล่นน้ำอย่างไรให้ประหยัด
แม้หน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องจะมีการเตรียมน้ำไว้สำหรับเล่นสงกรานต์ แต่การขอความร่วมมือจากภาคประชาชนให้เล่นน้ำอย่างประหยัดก็เป็นสิ่งที่เราเห็นได้ทุกปี
แต่ว่า "ประหยัด" อย่างไรล่ะ? มูลนิธิสืบนาคะเสถียรได้แบ่งปันวิธีการเล่นน้ำอย่างรักษ์โลกไว้เมื่อปี 2566 ดังนี้
- สาดน้ำด้วยขัน อุปกรณ์สาดน้ำเป็นสิ่งสำคัญ การใช้ขันสาดใบเล็กใช้น้ำน้อยกว่าการใช้ปืนฉีดน้ำขนาดใหญ่ หรือการเล่นน้ำจากสายยางโยงตรง ทั้งยังลดความเสี่ยงได้รับบาดเจ็บจากการใช้สายน้ำแรงดันสูงฉีดเข้าบริเวณใบหน้าอีกด้วย
- เล่นแบ่งธรรมชาติ ขยับจากการเล่นน้ำบนถนนมาอยู่ใกล้พื้นที่สีเขียว สาดคนตกลงต้นไม้ เป็นการรดน้ำที่ทำให้ได้ประโยชน์หลายทาง
- ใช้สระน้ำคลายร้อน บ่อพับได้เป็นอีกอุปกรณ์แนะนำ เหมาะกับการเล่นในครัวเรือน เพียงตั้งบ่อ เติมน้ำให้เต็ม และเล่นน้ำจากน้ำที่เติมไว้นั้น เมื่อเล่นน้ำเสร็จ ก็ใช้น้ำทำประโยชน์อื่น ๆ อย่างล้างรถ รดน้ำต้นไม้ได้
- เล่นน้ำในแหล่งน้ำธรรมชาติ ช่วงสงกรานต์ มีอ่างเก็บน้ำและเขื่อนหลายแห่งที่เปิดให้ประชาชนเข้าไปเล่นน้ำได้ หรือจะเป็นทะเล ลำธาร หรือน้ำตก การเล่นน้ำแบบนี้ สาด ฉีดเท่าไหร่ น้ำก็ไหลกลับคืนสู่ธรรมชาติ ไม่สิ้นเปลืองทรัพยากรน้ำ
- ลดอุปกรณ์ ใช้ของใกล้ตัว อีกสาเหตุของความไม่รักษ์โลกคือขยะจำนวนมหาศาลในช่วงเทศกาลสงกรานต์ ที่อาจก่อให้เกิดการปนเปื้อนในแหล่งน้ำได้ การหาอุปกรณ์ใกล้ตัว ใช้ของ D.I.Y และใช้อุปกรณ์ซ้ำจากปีก่อน หรือเก็บไว้ใช้ปีถัดไป เป็นอีกแนวทางที่ช่วยลดขยะได้
การเล่นน้ำช่วงสงกรานต์เป็นกิจกรรมที่เราต้องคิดก่อนทำ เพราะนอกจากจะเป็นการใช้ทรัพยากรน้ำในช่วงหน้าแล้งแล้ว ยังอาจก่อให้เกิดขยะ แม้หน่วยงานต่าง ๆ จะมีแผนการรับมือเรื่องน้ำและขยะช่วงเทศกาล แต่สำนึกรักษ์โลกจากภาคประชาชน ก็เป็นอีกหนึ่งความรับผิดชอบที่ผู้เข้าร่วมงานควรมี
